بررسی اپیدمیولوژیک بیماران مبتلا بهADHD در شهر شیراز درطی سال‌های 1387 الی 1392 تهیه و تنظیم: دکتر نسرین دانش: گروه روانپزشکی و روانشناسی، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی شیراز، مرکز تخصصی مشاوره روانپزشکی دکتر دانش الهه قربان‌پور: کارشناس ارشد آمار زیستی، مدرس دانشکده علمی کاربردی چکیده سابقه و هدف: ADHD شایع‌ترین اختلال رفتاری در سنین کودکی و بلوغ می‌باشد و حدود 3 تا 5 درصد کودکان قبل از هفت سالگی به آن مبتلا می‌با‌شند. این عارضه بیشتر در دوران مدرسه ابتدایی برای کودکان و قبل از بلوغ بروز می‌کند و با افزایش سن بسیاری از بیماران بهبود می‌یابند. مطالعه حاضر برای بررسی سن و جنس مبتلایان و مقایسه اپیدمیولوژیک در گروه‌های بیش فعالی، تکانشی و حواس پرتی صورت گرفته است. مواد و روش‌ها: مطالعه انجام شده از نوع توصیفی است و دوره مورد مطالعه به مدت 5 سال از 1387 الی 1392 می‌باشد. تعداد افرادی که بدلیل عارضه ADHD به یکی از مراکز روانپزشکی در شیراز در سال‌های ذکر شده مراجعه کرده‌اند، برابر538 نفر بوده است. داده‌ها براساس متغیرهای جنس، سن و انوع ADHD در گروه‌های مختلف سنی از میان پرونده‌های موجود در یک کلینیک تخصصی روانپزشکی* در مرکز شهر شیراز استخراج و در قالب روش‌های آمار توصیفی و استنباطی و با استفاده از نرم افزارSPSS تجزیه وتحلیل شده است. یافته‌ها: در بین افراد مبتلا، 389 نفر (72.3درصد) پسر و 149نفر (27.7درصد) دختر مبتلا به این عارضه بوده‌اند. با استفاده از آمار توصیفی میانگین سنی کل7.27 سال، در پسران 7.5 سال و در دختران 6.64 سال بدست آمده است و با انجام آنالیز تک متغیره مشاهده شد که نسبت ابتلا پسران به دختران 2.61 به1 (M/F=2.61/1 ) می‌باشد. استنتاج: مطالعه صورت گرفته نشان داد میزان ابتلا درپسران بیش از دختران می‌باشد. این اختلال مشتمل بر سه گروه علائم اصلی بیش فعالی، کم توجهی و رفتارهای تکانشی می‌باشد که 26.39 درصد از مراجعین عمدتاً بیش فعال، 5.02 درصد از آنان عمدتاً کم توجه و حواس پرت، 5.58 درصد از افراد مراجعه کننده دارای رفتار تکانشی،8.92 درصد بیش فعال و حواس پرت، 13.38 درصد بیش فعال و تکانشی و 10.22 درصد بیش فعال-تکانشی-حواس پرت بودند. واژه‌های کلیدی: ADHD، بیش فعال، کم توجه، حواس پرتی، تکانشی مقدمه اختلال کم‌ توجهی - بیش‌فعالی (Attention-deficit hyperactivity disorder) که به صورت مخفف با ADHD شناخته می‌شود، یک اختلال رفتاری - رشدی است(1). معمولاً کودک توانایی دقت و تمرکز بر روی یک موضوع را نداشته(2)، یادگیری در او کند است و از فعالیت بدنی غیر معمول و بسیار بالا برخوردار است(1و2). این اختلال با فقدان توجه، فعالیت بیش‌ از حد، رفتارهای تکانشی، یا ترکیبی از این موارد همراه است(3). هر کودکی با شک ADHD باید به دقت تحت نظر یک پزشک متخصص معاینه گردد. بسیاری از این کودکان، یک یا چند اختلال رفتاری دیگر نیز دارند(4). ADHD شایع‌ترین اختلال رفتاری در سنین کودکی و بلوغ است و حدود 3 تا 5 درصد کودکان تا قبل از هفت سالگی علائم آن را نشان می‌دهند (3 و 4). این عارضه بیشتر در دوران ابتدایی مدرسه برای کودکان و در هنگام بلوغ تشخیص داده می‌شود و با افزایش سن بسیاری از بیماران بهتر می‌شوند(5). بطور کلی و دقیق نمی‌توان اظهار داشت که چه عاملی باعث بروز ADHD می‌گردد(6) ولی مطالعات بر روی مغز، انسان‌ها را به فهم علل اجتماع ADHD نزدیک‌تر کرده است(1، 2 و7). پزشکان معتقدند افراد مبتلا به ADHD فاقد میزان کافی از مواد شیمیایی خاص به نام میانجی‌های عصبی در مغز هستند(8). این مواد شیمیایی به مغز در کنترل کردن رفتار کمک می‌کند(8). عارضه بیش فعالی جزء بیماری‌های چند عاملی محسوب می‌شود(5-9). این بدان معناست که هم دارای ریشه ژنتیکی و هم محیطی می‌باشند(9). عامل ژنتیکی این عارضه بیشتر در پدران کودکانی که دچار بیش فعالی هستند وجود دارد(10) اما عوامل محیطی نیز بر افزایش شدت این عارضه بسیار موثر هستند(9). این اختلال به میزان سه برابر در پسران نسبت به دختران شایع‌تر است(6-9). اگر در دوران نوزادی یعنی چهار هفته اول تولد، کودک با مشکل تغذیه و یا بهداشتی- روانی مواجه باشد(12) و یا اگر مادر در دوران بارداری سیگار یا الکل مصرف کند، این کودکان بیشتر در معرض خطر بیش فعالی قرار دارند(12و13). همچنین نوزادهای نارس و زودرس نیز در خطر ابتلاء به این اختلال قرار دارند(14). بیش فعالی می‌تواند زندگی را برای کودکان سخت کند(15). کودکانی که بیش فعالی دارند، معمولاً در مدرسه و کلاس با دیگر کودکان مشاجره و درگیری دارند(1-5)، در تعامل و برقراری ارتباط با همسالان و بزرگسالان دچار مشکل می‌شوند(5). از جمله علائمی که برای این بیماری وجود دارد می‌توان به کم توجهی (یا کم دقتی)، بیش فعالی و رفتارهایی که انگیزه آنی دارند و بدون فکر قبلی انجام داده می‌شوند اشاره کرد(16). رفتار این نوع کودکان معمولاً همراه با پرتحرکی، بی‌توجهی و رفتارهای ناگهانی است(14). این رفتارها از قبیل انجام کارها به طور نیمه کاره، خیال بافی‌های پی در پی(16)، مشکل در دنبال کردن دستورالعمل‌ها و تظاهر به گوش کردن(14و16)، عدم تلاش ذهنی برای انجام تکالیف، فعالیّت و تحرک بدنی بسیار بالا حتی زمانی که مشغول بازی نیستند، گم کردن پی در پی وسایل شخصی، نداشتن تمرکز و دقت بالا در انجام کارها می‌باشد. در دوران مدرسه ممکن است بروز اختلالات یادگیری خصوصاً اختلال در خواندن و نوشتن را به طور هم زمان داشته باشند (16-19). ADHD در طبقه بندی رفتارهای نا هنجار به سه دسته‌ی ADHD-I نوع عمدتاً بیش‌ فعالی، ADHD-HI نوع عمدتاً بیش فعال - تکانشی (رفتارهای ناگهانی) و ADHD-C نوع ترکیبی تقسیم می‌شود (1-3). به طور خلاصه می‌توان در توضیح انواع ADHD به موارد زیر اشاره کرد: در نوع بی دقتی و بی توجهی، فرد نمی‌تواند روی تکلیفی که به او می‌دهند و یا یک فعالیّت خاص تمرکز داشته باشد(3). این دسته از افراد غالباً توجه زیادی به جزئیات ندارند، بر بازی‌ها و کارهای مدرسه نمی‌توانند تمرکز داشته باشند، کارهای مدرسه و فعالیت‌های روزانه خود را در منزل تا آخر دنبال نمی‌کنند و آن‌ها را به پایان نمی‌رسانند، نمی‌توانند یک وظیفه یا تکلیف را تمام و کمال انجام دهند و اسباب بازی‌ها، کتاب‌ها و وسایلشان را اغلب گم می‌کنند(1،2،3و 16). در نوع تکانشی - بیش‌فعالی از اختلالات فرد، بسیار فعال بودن و بدون فکر اقدام به فعالیت و انجام کار می‌باشد(1). همچنین فعالیت بیش از حد معمول، قابل مشاهده‌ترین مشخصه اختلال ADHD است(5-9). کودک بیش‌فعال همیشه در حال انجام کاری می‌باشد(2). ممکن است سطح بیش‌فعالی با افزایش سن کاهش یابد(1). این کودکان قبلاً از این که راجع به عملی فکر کنند آن را انجام می‌دهند(10). غالباً فعالیت‌های تکانشی و بیش‌فعالی با هم همراه هستند(20). برای مشخصه کودکانی که این اختلال را با هم دارند می‌توان به بی‌قراری و ناآرامی، دویدن مداوم از سویی به سوی دیگر و یا بالا رفتن از چیزی، عدم توانایی در بی‌سر و صدا بازی کردن، بیش از حد صحبت کردن، عدم توانایی در صبر کردن برای نوبت خود، بدون اجازه وسط بازی دیگران و وسط صحبت دیگران پریدن، اشاره کرد(16-20) و در انتها برای نوع ترکیبی این اختلال می‌توان بیان کرد که فرد بسیار فعال است و بدون فکر اقدام به فعالیت و انجام کار می‌نماید. کودکان با این نوع اختلال نشانه‌هایی از هر دو نوع اختلال بیان شده را دارا هستند(20). آن‌ها در توجه ‌کردن، بیش ‌فعال بودن و کنترل تکانش‌های خود دچار مشکل هستند(1). البته گاهی تمام کودکان بی ‌توجه هستند و یا این‌که بیش از حد فعالیت می‌کنند و حرکات تکانشی دارند. اما در کودکان دچار ADHD این حرکات همیشگی هستند نه تنها پاره‌ای از اوقات(1). این رفتارها برای کودک در خانه، مدرسه و با دوستان مشکلات حقیقی ایجاد می‌کنند در نتیجه اکثر کودکان دچار این اختلال، احساس افسردگی، اضطراب و عدم اطمینان به خود را دارند(18). این احساسات جزء نشانه‌های ADHD محسوب نمی‌شوند و در اثر مشکلات مکرر در خانه و مدرسه در کودک ایجاد می‌شوند(17). روش درمان این بیماری می‌تواند روان درمانی و یا دارویی به تنهایی و یا ترکیبی از اقدامات دارویی با اقدامات روان ‌درمانی باشد(21). درمان دارویی ADHD براساس داروهای محرک عصبی و غیر محرک استوار است(21). از جمله داروهای محرک داروی متیل فنیدیت (با نام تجاری قرص ریتالین) و دگزامفتامین است(20و21). داروهای غیرمحرک مانند آتوموکستین (مهارکننده بازجذب نوراپینفرین) و داروهای MAOIs می‌باشند(21). درمان‌های غیردارویی این بیماری عبارتند از رفتار درمانی، گفتار درمانی و درمان شناختی رفتاری، خانواده درمانی، مداخله در مدرسه، آموزش مهارت‌های اجتماعی، آموزش مدیریت والدین و نوروفیدبک(17-19). هدف اصلی این تحقیق بررسی جمعیت شناختی بیماران ADHD در زیر گروه‌های مختلف آن در بین 538 مبتلا به این بیماری بوده است. با توجه به این‌که عارضه ADHD یکی از مسایل بهداشتی و روحی-روانی حائز اهمیت در کشور می‌باشد(6)، این مطالعه می‌تواند به عنوان یک راهنما جهت انجام مداخلات پیشگیرانه سطوح اول، دوم و سوم از یک جهت و زمینه سازی بررسی‌های علت شناسی بیماری از جهتی دیگر برای برنامه ریزان و مسئولان بهداشتی باشد. این مطالعه از نوع توصیفی و داده‌های آن شامل افرادی است که از اول آذر ماه سال 1387 تا آخر بهمن ماه سال 1392 به عنوان ADHD تشخیص داده شده‌اند. از میان 538 پرونده موجود، داده‌ها شامل متغیرهای جمعیت شناختی مانند جنسیت، سن تشخیص و نوع ADHD تشخیص داده شده مراجعه کنندگان می‌‎باشد. تشخیص این عارضه بر مبنای رایج‌ترین رفتارهای آشکار کننده یعنی فعالیت بیش از اندازه طبیعی، حواس پرتی و کم توجهی افراطی و رفتارهای تکانشی می‌باشد. با استفاده از آمار توصیفی میانگین سنی، شیوع زیر گروه‌ها و جنسیت مراجعه کنندگان محاسبه گردید و در آخر در انواع مختلف عارضه ADHD، بین دختران و پسران مقایسه انجام گرفت. ازمجموع 538 فرد مبتلا به ADHD، 389 نفر ( 72.3درصد) پسر و 149 نفر (27.7درصد) دختر بوده‌اند. میانگین سنی مبتلایان به طور کلی 7.27 سال بوده است. میانگین سنی بیماران پسر در زمان تشخیص بیماری ، 7.5سال و بیماران دختر 6.64 سال است. با استفاده از آنالیز تک متغیره، خطر نسبی ابتلا در پسران 1.964 برابر دختران بوده است. رابطه جنسیت با ابتلا به بیماری ADHD از نظر آماری معنی دار بوده است (p=0.002< 0.05). از کل افراد مراجعه کننده 30.48 درصد بیماری ADHD را همراه با اختلال یادگیری یا درجاتی از عقب ماندگی ذهنی، 26.39 درصد عمدتاً بیش فعالی، 5.02 درصد عمدتاً کم توجهی و حواس پرتی، 5.58 درصد عمدتاً رفتارهای تکانشی،8.92 درصد بیش فعال و حواس پرت، 13.38 درصد بیش فعال و تکانشی و 10.22 درصد هر سه حالت بیش فعالی، حواس پرتی و تکانشی را با هم داشته‌اند. همچنین نتایج نشان داد که در تمام زیر گروه‌های بیماری ADHD، میزان ابتلا پسران بیش از دختران بوده است و میانگین سنی دختران در گروه حواس پرتی، بیش فعالی- حواس پرتی و بیش فعالی- تکانشی بیش از پسران بوده است و هیچ موردی در زیر گروه فقط تکانشی- حواس پرتی ثبت یا مشاهده نشد. با توجه به این‌که هیچ آزمون منحصر به فردی در مورد تشخیص عارضه ADHD همچون بسیاری از بیماری‌های دیگر مانند اضطراب، افسردگی و انواع خاصی از ناتوانی‌های یادگیری، وجود ندارد(22)، تشخیص بر اساس مصاحبه بالینی با بیماران، بر اساس تئوری جدید DSM5 بوده که اعلام می‌دارد علائم ADHD در سن 12 سالگی بیش از 6 سالگی بروز می‌کنند در صورتی‌که در DSM4 ذکر شده بود که بهترین زمان تشخیص ADHD سنین کمتر از 7 سالگی می‌باشد(23-26). در مطالعات بین المللی (27و28) نشان داده شده است که پسران تقریباً 3 برابر دختران به این مشکل مبتلا بوده‌اند که در مطالعه حاضر نیز نسبت ابتلا پسران به دختران 2.61 بوده است. میانگین سنی مبتلایان به ADHD در کتب مرجع(29-31) کمتر از 7سال می‌باشد و در مطالعه حاضر 7.27 سال می‌باشد که اختلاف آن‌ها،0.27 سال می‌باشد. این یافته‌ها نشان می‌دهد که بیماری ADHD حتی در نژادهای مختلف دارای تظاهرات نسبتاً مشابهی بوده است. در مطالعه پیش رو 30.48% از کودکان، عارضه ADHD را با عقب ماندگی ذهنی یا اختلال یادگیری تواماً داشتند که این نتیجه بدست آمده با تحقیقات پیشین(1-9) هم جهت می‌باشد. در تحقیقات بین المللی ذکر شده است که 1/3 از کودکان مبتلا، ADHD را با عقب ماندگی ذهنی یا اختلال یادگیری تواماً دارند (1-9). بدون درمان تنها یک سوم تا نصف کودکان دچار ADHD می‌توانند با علائم خود در زندگی سازگار و منطبق باشند و بقیه مستعد بروز مشکلات ثانویه خواهند بود(15). در تحقیقی که در اردیبهشت ماه 1385 در شیراز برای شیوع نقص توجه در بین 1311 کودک دبستانی انجام گرفت؛ 18.69درصد از کودکان مبتلا به ADHD بوده‌اند که تعداد 111 نفر(5.8%) دارای اختلال ترکیبی، 68 نفر(2.5%) دارای اختلال نقص توجه، 66 نفر (5%) دارای اختلال بیش فعالی و تکانشگری بودند(32). ناقص بودن اطلاعات و پرونده‌های افراد تحت مطالعه از جمله موانع موجود برای انجام هر پژوهش می‌باشد که مطالعه حاضر نیز از این قاعده مستثنی نبود. با توجه به این‌که بیماری ADHD جزئی از مسایل مهم در ایران می‌باشد توجه به مطالعات علت شناسی وسیع‌تر و دقیق‌تر به منظور تعیین رفتارهای پر مخاطره والدین، مربیان و معلمان و فاکتورهای فردی و محیطی ضروری به نظر می‌رسد. البته شناسایی زود هنگام مشکلات روحی- روانی و مداخلاتی نظیر روان درمانی تحت نظر کارشناس متخصص و در مراحل پیشرفته تر و شدیدتر دارو درمانی توسط پزشک متخصص می‌تواند در کنترل نشانه‌های این بیماری مؤثر باشد(33). اصلاح وضعیت تغذیه در بیماران ADHD به صورت یک پیشنهاد تکمیلی ارائه گردید که به نظر می‌رسد در بهبودی بیماران اثرات مثبتی داشته که به عنوان منبعی جهت مطالعات آتی پیشنهاد می‌گردد. توجه به مطالعاتی دقیق‌تر و وسیع‌تر بر روی این بیماری با هدف تعیین رفتارهای پر مخاطره والدین و عوامل محیطی و فردی مؤثر، لازم و ضروری می‌باشد. البته تشخیص زود هنگام مشکلات ADHD و مداخلاتی نظیر روان درمانی، دارو درمانی و یا ترکیبی از اقدامات دارویی همراه با اقدامات روان‌ درمانی می‌تواند در کنترل این عارضه، جلوگیری از شدت آن و حتی بهبود کامل آن مفید باشد(11). در صورت بی توجهی به کودکان مبتلا به عارضه ADHD و معالجه نشدن آن‌ها احتمال این‌که این افراد در آینده به افسردگی مبتلا شوند و یا در نوجوانی رفتارهای ضد اجتماعی و گاه بزهکارانه داشته باشند زیاد است. بنابراین به والدین توصیه می‌شود که حتماً در دوران کودکی برای معالجه فرزند خود اقدام کنند(34). << درج و انتشار مقالات تنها با ذکر نام و عنوان نویسندگان، بلا مانع و در غیر اینصورت، مشمول سرقت ادبی بوده و مورد پیگرد قانونی خواهد بود.>> Reference Lange, Klaus W.; Reichl, Susanne; Lange, Katharina M.; Tucha, Lara; Tucha, Oliver (December 2010). "The history of attention deficit hyperactivity disorder". ADHD Attention Deficit and Hyperactivity Disorders 2 (4): 241–255. doi:10.1007/s12402-010-0045-8. PMC 3000907. PMID 21258430. Sroubek, A; Kelly, M; Li, X (February 2013). "Inattentiveness in attention-deficit/hyperactivity disorder". Neuroscience bulletin 29 (1): 103–10. doi:10.1007/s12264-012-1295-6. PMID 23299717. Caroline S., Clauss-Ehlers (2010). Encyclopedia of cross-cultural school psychology (1st Ed.). New York: Springer. p. 133. ISBN 9780387717999. OCLC 567355155. Retrieved 2014-01-17. Childress, AC; Berry, SA (Feb 12, 2012). "Pharmacotherapy of attention-deficit hyperactivity disorder in adolescents". Drugs 72 (3): 309–25. doi:10.2165/11599580-000000000-00000. PMID 22316347. Attention-Deficit / Hyperactivity Disorder (ADHD): Symptoms and Diagnosis". Centers for Disease Control and Prevention. National Center on Birth Defects and Developmental Disabilities. December 12, 2010. Retrieved July 3, 2013. Dulcan, Mina K.; Lake, MaryBeth (2011). Concise guide to child and adolescent psychiatry (4th Ed.). Washington, DC: American Psychiatric Pub. p. 34. ISBN 9781585624164. OCLC 754798360. Retrieved 2014-01-17. Willcutt EG (July 2012). "The prevalence of DSM-IV attention-deficit/hyperactivity disorder: a meta-analytic review". Neurotherapeutics 9 (3): 490–9. doi:10.1007/s13311-012-0135-8. PMC 3441936. PMID 22976615. Cowen, Philip (2012). Shorter Oxford Textbook of Psychiatry (6th ed.). Oxford University Press. p. 546. ISBN 9780199605613. OCLC 818564703. Retrieved 2014-01-17. Ming Tsuang, Mauricio Tohen, Peter B. Jones, ed. (2011-03-25). Textbook of psychiatric epidemiology (3rd Ed.). Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell. p. 450. ISBN 9780470977408. OCLC 678397561. Emond V, Joyal C, Poissant H (April 2009). "Structural and functional neuroanatomy of attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD)". Encephale (in French) 35 (2): 107–14. doi:10.1016/j.encep.2008.01.005. PMID 19393378. Singh I (December 2008). "Beyond polemics: science and ethics of ADHD". Nature Reviews Neuroscience 9 (12): 957–64. doi:10.1038/nrn2514. PMID 19020513. Bálint S, Czobor P, Mészáros A, Simon V, Bitter I (2008). "[Neuropsychological impairments in adult attention deficit hyperactivity disorder: a literature review]". Psychiatr Hung (in Hungarian) 23 (5): 324–35. PMID 19129549. National Collaborating Centre for Mental Health (London) (2009). "Attention deficit hyperactivity disorder: diagnosis and management of ADHD in children, young people and adults Attention deficit hyperactivity disorder" (PDF). National Clinical Practice Guideline Number 72 (Leicester: British Psychological Society). ISBN 9781854334718. OCLC 731439170. Retrieved 2014-01-17. Gentile, Julie; Atiq, R; Gillig, PM (2004). "Adult ADHD: diagnosis, differential diagnosis and medication management". Psychiatry 3 (8): 24–30. PMC 2957278. PMID 20963192. Parrillo, Vincent (2008). Encyclopedia of Social Problems. SAGE. p. 63. ISBN 978-1-4129-4165-5. Retrieved 2009-05-02. Mayes R, Bagwell C, Erkulwater J (2008). "ADHD and the rise in stimulant use among children". Harv Rev Psychiatry 16 (3): 151–66. doi:10.1080/10673220802167782. PMID 18569037. Cohen, Donald J.; Cicchetti, Dante (2006). Developmental psychopathology. Chichester: John Wiley & Sons. ISBN 0-471-23737-X. Sim MG, Hulse G, Khong E (August 2004). "When the child with ADHD grows up" (PDF). Aust FAM Physician 33 (8): 615–8. PMID 15373378. Silver, Larry B (2004). Attention-deficit/hyperactivity disorder (3rd Ed.). American Psychiatric Publishing. p. 4–7. ISBN 1-58562-131-5. Schonwald A, Lechner E (April 2006). "Attention deficit/hyperactivity disorder: complexities and controversies". Current Opinion in Pediatrics 18 (2): 189–95. doi:10.1097/01.mop.0000193302.70882.70. PMID 16601502. Dobie, C (2012). Diagnosis and management of attention deficit hyperactivity disorder in primary care for school-age children and adolescents. Institute for Clinical Systems Improvement. p. 79. Centers for Disease Control and Prevention. "Facts about ADHD". NCBDDD. Retrieved 2012-11-13. Ramsay, J. Russell (2007). Cognitive behavioral therapy for adult ADHD. Routledge. p. 25. ISBN 0-415-95501-7. Association], [American Psychiatry (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental DisordersAmerican Psychiatric Associati. (5th Ed.). Arlington: AMERICAN PSYCHIATRIC PUBLISHING. pp. 59–65. ISBN 0890425558. National Institute of Mental Health (2008). "Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD)". United States: National Institutes of Health. Coleman WL (August 2008). "Social competence and friendship formation in adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder". Adolesc Med State Art Rev 19 (2): 278–99, x. PMID 18822833. "ADHD Anger Management Directory". Webmd.com. Retrieved 2014-01-17. Picchietti MA, Picchietti DL (August 2010). "Advances in pediatric restless legs syndrome: Iron, genetics, diagnosis and treatment". Sleep Med. 11 (7): 643–51. doi:10.1016/j.sleep.2009.11.014. PMID 20620105. Karroum E, Konofal E, Arnulf I (2008). "[Restless-legs syndrome]". Rev. Neurol. (Paris) (in French) 164 (8–9): 701–21. doi:10.1016/j.neurol.2008.06.006. PMID 18656214. Corkum P, Davidson F, Macpherson M (June 2011). "A framework for the assessment and treatment of sleep problems in children with attention-deficit/hyperactivity disorder". Pediatr. Clin. North Am. 58 (3): 667–83. doi:10.1016/j.pcl.2011.03.004. PMID 21600348. Tsai MH, Huang YS (May 2010). "Attention-deficit/hyperactivity disorder and sleep disorders in children". Med. Clin. North Am. 94 (3): 615–32. doi:10.1016/j.mcna.2010.03.008. PMID 20451036. سهیم، شیما؛ مهرانگیز، لیلا. شیوع اختلال نقص توجه/بیش فعالی در کودکان دبستانی. مجله بیماری‌های کودکان ایران. 17(2)، 211-216. Brown, TE. (Oct 2008). "ADD/ADHD and Impaired Executive Function in Clinical Practice". Curr Psychiatry Rep 10 (5): 407–411. doi:10.1007/s11920-008-0065-7. PMID 18803914. Bendz LM, Scates AC (January 2010). "Melatonin treatment for insomnia in pediatric patients with attention-deficit/hyperactivity disorder". Annals of Pharmacotherapy 44 (1): 185–91. doi:10.1345/aph.1M365. PMID 20028959.