مشاوره قبل از طلاق روند جدایی به طور کلی یک مسیر پر چالش و استرس زاست. در کشورهای پیشرفته این روند بین سه ماه تا یک سال طول می‌کشد و دو طرف درگیر در این مدت به دفعات به دادگاه یا جهت مصالحه احضارمی‌شوند و ملاقات با وکیل یا طرف دعوی دارند. در ایران و کشورهای در حال توسعه این روند می‌تواند بسیار فرسایشی و طولانی بوده و رنج و ناراحتی وسیعی را در افراد درگیر ایجاد نماید. در این بین کشمکش‌های متعدد بر سر حقوق دو طرف، فرزندان یا مسایل مالی پیش می‌آید که استیصال بیشتر و افسردگی مضاعف می‌آفریند. این پروسه در ایران به نسبت برای زنان بسیار سخت‌تر از مردان است. چرا که در ایران منابع مالی و منزل عمدتاً به نام مرد است و با طلاق، زن به یک باره هم خانواده، هم حامی اصلی و هم سر پناه مستقل را از دست می‌دهد. از سوی دیگر این روند در ایران طولانی‌تر از اکثر کشورهاست و روند فرسایشی آن باعث آزار و فشار روانی بسیار بر هر دو نفر، فرزندان و نیز خانواده‌های دو طرف می ‌شود. یک تحقیق روی درخواست کنندگان طلاق در تهران نشان داد که درصد بالایی از آنان دچار افسردگی و گرایش به خودکشی هستند. افزایش آمار طلاق در شهرهای بزرگ ایران و مشاوره‌های متعدد برای طلاق‌های عاطفی یا خاموش، این انگیزه را ایجاد کرد که با نوشتن این مقاله، حجمی از فشار روانی بر طرفین دعوی و فرزندان را به کمک آگاهی بخشی کاهش دهیم. طلاق‌های خاموش طی دهه‌ی گذشته آمار رو به افزایشی نشان می‌دهد که در واقع به زوج‌هایی اشاره دارد که دور از هم زندگی کرده اما رسماً طلاق را ثبت نکرده‌اند. در مشاوره‌های قبل از اقدام به جدایی یا حتی مطرح کردن آن، همیشه و طبق یک استاندارد پذیرفته شده ابتدا دلایل این تقاضا را بررسی کرده و سعی در برطرف کردن آن‌ها می‌کنیم. هر مشاور قبل از اینکه مشاوره آمادگی طلاق بدهد چندین بار برای بهبود زندگی زوج تلاش کرده و مهارت‌ها را به آن‌ها آموخته است. اگر دلایلی مانند افسردگی یا بدبینی مرضی باعث تغییر سطح تحمل شده سعی می‌کنیم با پیشنهادات درمانی مشکل را حل کنیم. اگر با تمام این تلاش‌ها هنوز هم در انتخاب طلاق مصر باشند، به فرد متقاضی چنین توصیه‌هایی می‌شود: 1- تا حد ممکن پس انداز کنید: احتمالا کسی نمی‌داند در مسیر جدایی چند ماه و اغلب موارد چند سال درگیر خواهد شد؟ حتی در مورد طلاق‌های توافقی، اغلب طول مدت پروسه‌ی جدایی رسمی کمتر از 16 ماه نیست. در ازدواج‌های بدون توافق و بر حسب اینکه تا چه حد هر کدام اختلالات شدید شخصیت را دارند، این پروسه می‌تواند تا 10 سال به طول بیانجامد. این یعنی از بین بردن شانس یک زندگی آرام برای طرف مقابل و از دست دادن انتخاب‌های دیگر! به همین دلیل توصیه می‌شود از قبل برای مدتی که احتمال می‌دهید (حداقل سه سال در ازدواج‌های با فرزند) پول پس انداز نمایید. 2- از همان ابتدا پروسه‌ی مشاوره‌ی قبل از جدایی را آغاز کنید. هر نوع مدرکی از سوی پزشک، روانپزشک و روانشناس به شرایط شما کمک خواهد کرد و اگر تشخیص مشاور عدم سازش باشد، مسیر شما در زمان کوتاه‌تری طی خواهد شد. در بسیاری موارد رفتارهای ایذایی، پرخاشگری یا ناسازگاری و آزار جسمانی در پرونده‌ی شما ثبت شده و در صورت عدم بهبودی توصیه به حفظ جان شما خواهند کرد. اختلالات شخصیتی عمدتاً بدون بینش و با قصد آزار طرف مقابل، عمداً مراحل جدایی را پیچیده‌تر می‌کنند. متاسفانه این نوع رفتارهای خصمانه و بر مبنای لجبازی، از سوی هیچ قاضی تشخیص داده نمی‌شود و باید از ابتدا مصاحبه‌های تشخیصی روانپزشکی برای دو نفر صورت پذیرفته و از بروز چنین واقعه‌ای پیشگیری کرد. این تشخیص اولیه مانع از اتلاف وقت دو طرف و نیز قضات و وکلا خواهد شد و نیز امکان تسریع درمان و از بین رفتن مشکلات فی‌مابین را ایجاد خواهد کرد. 3- محل زندگی در دوران جدایی را در نظر بگیرید. بسیاری از جدایی‌هایی که در واقع قطعا باید صورت پذیرد به خاطر ناتوانی از داشتن مسکن مستقل از دیگر خانواده‌ها، به جهنمی برای فرزندان تبدیل می‌شود. مشاورین روانشناسی و روانپزشکی، به طور مکرر ساعت‌ها صرف مشاوره با کسانی می‌کنند که محصول یک خانواده‌ی پر تنش بوده‌اند. وقتی از پدر و مادرها می‌پرسیم چرا به خاطر حفظ سلامت روان فرزندان درمان نشدند یا جدایی را انتخاب نکردند، صحبت از عدم امکان تهیه‌ی مسکن مجزا می‌کنند. بنابراین مورد مسکن را به شدت جدی بگیرید. 4- با یک وکیل با تجربه صحبت کنید: بسیاری از مردم اطلاعات حقوقی اندکی دارند. در مواردی مثل مشکلات زندگی مشترک و طلاق، که بعضی تبصره‌ها می‌تواند روند یک پرونده را به کلی تغییر دهد، مهم است از یک وکیل طلاق کمک گرفته و بی گدار به آب نزنید. 5- برای شرایط پیش بینی نشده در یک جای امن یک بسته ی اضطراری شامل پوشاک، پول و کارت‌های شناسایی و بانکی نگهداری کنید. مواردی که پس از اعلام تصمیم جدایی فرد را بدون پوشش مناسب و پول کافی در نیمه شب و خیابان حاشیه‌ی شهر رها کرده‌اند، کم نیست! باید پیش بینی شرایط خاص را داشته باشید. 6- بعد از اینکه هر پنج مرحله بالا را با موفقیت برنامه ریزی و اجرا کردید، با همسرتان صحبت کنید. این کار را می‌توانید برای اطمینان از حفظ آرامش در مقابل یک مشاور انجام دهید. حتما دلایلی برای این انتخابتان دارید و امکان جر و بحث زیادی وجود خواهد داشت به همین دلیل شما باید از قبل مراقب بروز رفتارهای تکانشی طرف مقابل باشید. تلاش کنید در مقابل خشم، انکار، التماس یا جلب ترحم طرف مقابل رفتار مسلط و آرام داشته باشید و اگر او درصدد خشمگین کردن شماست تا مدرکی بر علیه شما بسازد هوشیارانه عمل کنید. 7- برای نگهداری از فرزندان بدون انتقال ناراحتی به آنها، برنامه ریزی کنید. کسی که اختلال شخصیتی دارد از فرزندان هم بر علیه شما و برای انتقام از شما استفاده خواهد کرد. این نکته را پیش بینی کرده و با بچه‌ها در حد امکان گفتگو کنید. از بچه‌ها بپرسید چه کسی را برای زندگی با خود و سرپرستی ترجیح می‌دهند و آمادگی داشته باشید که آن فرد شما نباشید! مسلما بچه‌ها نباید آماج انتقامجویی شما یا طرف مقابل قرار گرفته و آرامششان را از دست بدهند. به عنوان یک قانون بپذیرید که از طرف مقابل "هرگز" نباید پیش بچه‌ها بد گویی کرد و به اصطلاح گوششان را پر کرد. 8- اگر تمام مراحل بالا به درستی طی شده می‌توانید اقدامات رسمی و قانونی را آغاز کنید. در این مرحله باید برای طی مراحل از مساعدت وکیل طلاق بهره مند بشوید. وکیلی را انتخاب کنید که کاملا و دلسوزانه دعوی شما را دنبال می‌کند و در این مسیر تجربه کافی را داراست. چک لیست حاضر می تواند الفبای آمادگی برای مراحل مختلف رسمی برای طلاق و جدایی یک زوج باشد و به شما کمک کند یک به یک حرکت مدون و مناسبی را آغاز نمایید: 1- اطلاعات اعضای خانواده: در شرایط مختلف و برای پر کردن فرم‌های مربوطه به این اطلاعات نیاز خواهید داشت، مانند تاریخ تولد، شماره ملی وآدرس محل سکونت و کار. 2- شماره‌های تماس فوری: در شرایط مختلف ممکن است به این شماره‌ها نیاز پیدا کنید. 3- شماره تماس‌های اورژانس و مددکار اجتماعی: در بسیاری موارد و برای در دست داشتن مدارک کافی در ارائه به دادگاه، نیاز به اعلام نظر پزشک معالج، پلیس یا مددکار اجتماعی خواهید داشت. 4- شرایط درج شده در متن قباله ازدواج خود را مرور کنید: از لحاظ حقوقی بسیار مهم است که بدانیم طبق قانون و توافق اولیه چه حقوقی داریم؟ 5- خواسته‌های طرف مقابل دقیقا چیست؟ بسیار مهم است که انگیزه‌ی طرف مقابل ازپیشنهاد جدایی یا احتمال پذیرش آن را بدانیم. این کار به ایجاد شرایط توافق بسیار کمک می‌کند. 6- مدارک و باز هم مدارک: احتمال طرح شکایات متعدد بر علیه شما وجود دارد تا شما وادار به صرف نظر کردن از حقوق‌تان گردید. به همین دلیل باید به فکر خنثی کردن این حملات باشید. گواهی سکونت در محل زندگی با همسر، استشهاد همسایه‌ها ودرخواست قانونی ثبت مکالمه‌های صوتی یا تایپی از جمله این موارد است. از طرف دیگر دادگاه به ادعاهای شما اهمیتی نخواهد داد و باید مدرک دال بر اثبات ادعای خود در دست داشته باشید. وقتی شما به دادگاه می‌گویید کتک خورده‌اید و نامه‌ای از پزشک قانونی ندارید، قاضی فرض را بر آن می‌گذارد که این ادعا رد شده و شاهدی وجود ندارد. نشان دادن عکس‌های کبودی‌ها در موبایل و ... هیچ چیزی را اثبات نمی‌کند؛ اما بهتر است نگهداری شود. 7- اطلاعات شغل و درآمد همسر: بهتر است به شکل گواهی از محل کار و رییس او باشد. البته در موارد اجرای مهریه از سوی زن، دادگاه مرد را موظف به ارائه‌ی آخرین فیش حقوقی خواهد کرد. 8- فهرست دارایی‌های هرطرف قبل و بعد از ازدواج که ممکن است از سوی شما یا طرف مقابل تا کنون کتمان شده باشد. میزان ارثیه یا مبالغی را که به همسر خود اهدا کرده یا در مقابل تقاضایی قرض داده‌اید، بهتر است همگی با مدرک از سوی دادگاه همراه باشد. به خاطر داشته باشیم که نا امیدی، احساس استرس و فشار شدید روانی مراجع در مشاوره‌های قبل از طلاق بسیار شایع بوده و چه فرد متقاضی جدایی باشد یا مورد تقاضا واقع شده باشد، نیازمند بررسی و درمان می‌باشد. ** نویسنده: دکتر نسرین دانش (روانپزشک) «درج و انتشار مقالات تنها با ذکر نام و عنوان نویسندگان، بلا مانع و در غیر اینصورت، مشمول سرقت ادبی بوده و مورد پیگرد قانونی خواهد بود».