 آزمون کتل (Cattell) یکی از آزمون‌های شخصیت شناسی مشهور دنیاست که توسط ریموند کتل از روانشناسان مشهور دنیا طراحی شده است وی سال‌ها به تحقیق درباره فاکتورهایی برای شناخت روان آدمی پرداخت که در نهایت به این نظریه رسید.  ریموند برنارد کتل (Raymond Bernard Cattell) ریموند برنارد کتل در سال ۱۹۰۵ در شهر استافوردشایر انگلستان به دنیا آمد. وی در ۱۶ سالگی برای تحصیل در رشته فیزیک و شیمی وارد دانشگاه لندن شد و سه سال بعد با درجه ممتاز فارغ‌التحصیل شد. در مدتی که در لندن بود علاقه او به مشکلات اجتماعی تشدید شد، ولی به این نتیجه رسید که تحصیل در علوم طبیعی او را برای پرداختن به این‌گونه مشکلات مجهز نمی‌کند. او به این نتیجه رسید که بهترین راه‌حل این است که در زمینه بررسی ذهن انسان تسلط یابد. این، تصمیمی جسورانه در سال ۱۹۲۴ بود زیرا رشته روان‌شناسی در انگلستان فرصت‌های حرفه‌ای ناچیزی را فراهم می‌کرد و فقط شش کرسی استادی در این رشته وجود داشت. روان‌شناسی، رشته‌ای برای آدم‌های غیرعادی محسوب می‌شد. کتل به رغم توصیه دوستان، تحصیلات عالی در دانشگاه لندن را آغاز کرد و در سال ۱۹۲۹ دکترای خود را گرفت. وی در سال ۱۹۹۷ از انجمن روان‌شناسی آمریکا مدال طلا دریافت کرد. و سرانجام در ۹۲ سالگی در هونولولوی هاوایی درگذشت. سه تست و یا آزمون معروف کتل آزمون های تست شخصیت کتل، تست هوش کتل و تست اضطراب کتل می‌باشد. آزمون کتل 16 فاکتور اصلی شخصیتی را مشخص می‌کند.  کاربرد آزمون کتل آزمون کتل در زمینه‌های مختلفی کاربرد دارد. در زمینه‌ منابع انسانی از تست کتل برای سنجش تطابق شغل و شاغل می‌توان استفاده کرد. به طور مثال از فردی که به صورت طبیعی پیرو است نباید انتظار مدیریت قدرتمندانه داشت. فردی که خلاقیت پایینی دارد، مناسب واحد طراحی نیست. کسی که صبر کافی ندارد، مناسب شغل اپراتوری نیست. افرادی که به صورت طبیعی مضطرب هستند، برای شغل‌های پراضطراب مثل شغل پلیس یا آتشنشان مناسب نیستند. در کنار این موضوع در بسیاری از موارد شناخت کافی از نیروهای افراد وجود ندارد و از فردی بسیار درونگرا انتظار می‌رود که در روابط عمومی موفق باشد در حالی که این فرد درقسمت‌های دیگر سازمان بسیار موفق‌تر است. گاهی تعارضات سازمانی نیز ریشه در این تفاوت‌های روانشناختی افراد دارند. استعدادیابی تحصیلی دانش آموزان و انطباق شخصیت با رشته کاربرد تست کتل برای دانش‌آموزان است.  ویژگی‌های شخصیتی در آزمون کتل در آزمون کتل‌، 16 ویژگی اصلی مطرح‌شده، به عنوان عوامل مرتبه اول، شناخته می‌شوند و نتایج حاصل از آن‌ها به آزمودنی، ارائه می‌شود. 1. عامل Warmth؛ مردم آمیزی- مردم گریزی و یا ادواری خویی- گسستگی خویی: این عامل به میزان و نحوه تعاملات اجتماعی در افراد می‌پردازد. 2. عامل Intelligence؛ با هوش – کم هوش یا "هوش عمومی – نارسایی عقلی: منظور از هوش در این عامل، هوش متبلور یا EQ است. هوش متبلور در طی زندگی فرد افزایش پیدا می‌کند و مانند IQ در یک سن ثابت نمی‌ماند. 3. عامل Emotional Stability؛ پایداری هیجانی یا نیرومندی "من" – نوروز گرایی عمومی یا ناپایداری هیجانی: میزان سازگاری و تعامل فرد با هیجاناتی که در طی روزمره با آن‌ها سروکار دارد در این عامل سنجیده می‌شود. 4. عامل Dominance؛ سلطه، استیلا – اطاعت، تسلیم: میزان قدرت‌طلبی افراد همیشه در انتخاب‌های آنان اهمیت دارد. برای مثال اگر فردی با میزان زیادی سلطه‌گری به ازدواج وارد شود، طرف مقابل وی آزرده خاطر خواهد شد. 5. عامل Impulsivity؛ سرزندگی- دل مردگی: شبیه به عامل درون‌گرایی و برون‌گرایی است و به میزانی که فرد سرزنده‌تر باشد، کمتر دچار خلق منفی و افسردگی خواهد شد. 6. عامل Conformity؛ خلق استوار- خلق نارس و وابسته: در این عامل، صفتی به نام وجدان بسیار اهمیت دارد. در واقع برای سنجش میزان عدم انجام کار اشتباه بدلیل مسائل اخلاقی واین‌که تا چه حد این مسائل اخلاقی برای فرد درونی شده است، از این عامل استفاده می‌شود. 7. عامل Boldness؛ ادواری خویی متهورانه- گسیخته خویی اساسی، (جسورـ ترسو): این‌که افراد تا چه میزان در محیط‌های اجتماعی راحت بوده و در دسترس می‌باشند، درواقع جرات فرد را در برابر شخصی می‌سنجد که بسیار ترسو است و نمی‌تواند به راحتی با جمع ارتباط بگیرد. 8. عامل Sensivity؛ حساسیت هیجانی ـ زمختی رشد یافتگی (حساس ـ کله شق): افراد تا چه اندازه روی خواسته‌های خود پافشاری می‌کنند؟ چقدر روی منفعت‌طلبی دیگران حساسیت نشان می‌دهند؟ 9. عامل Suspiciousness؛ گسیخته گویی پارانویاگونه – در دسترس بودن اعتمادآمیز (شکاک – زودباور): سطح اعتماد فرد به دیگران چقدر است؟ تا چه اندازه می‌تواند به آن‌ها اعتماد کند؟ زمانی که فردی قصد ازدواج دارد، اگر میزان شکش زیاد باشد، یکی از عوامل خطرساز در زندگی مشترک خواهد بود. 10. عامل imagination ؛ خیال پردازی ـ اهل عمل: خیال‌پردازی ویژگی منفی نیست، اما اگر بیشتر از اندازه باشد و جلوی واقعیت را بگیرد، فرد و طرف مقابل را دچار مساله خواهد کرد. 11. عامل Shrewdness؛ ظرافت کاری – سادگی بی ظرافت: این عامل، میزان صراحت کلامی و غیرکلامی را می‌سنجد. همچینین میزان اهمیتی که افراد برای حریم خصوصی خود قائل هستند را در نظر دارد. 12. عامل Insecurity؛ بی اعتمادی اضطرابآمیز (دلهره) – اعتماد توام با آرامش: یکی از ابرازهای مهم در این تست، این عامل است. تا چه میزان افراد به خود اعتماد دارند و سطح انتظارشان از خویشتن تا چه میزان است؟ 13. عامل Radicalism؛ محافظه کاری: اگر آزمون دهنده فردی باشد که به صورت مداوم در حال ریسک کردن بوده، قطعاً تجربه‌گرایی بالاتری دارد. 14. عامل Self – Sufficiency؛ خودکفایی – ناتوانی در اخذ سیستم( مسلط بر خود – متکی به دیگران): در تصمیمات فردی و اجتماعی تا چه میزان به دیگران و نظرات آنها وابسته و یا خودکفا می‌باشد؟ در این عامل این ویژگی سنجیده می‌شود. این معیار در مشاوره پیش از ازدواج بسیار اهمیت دارد. 15. عامل Self – Discipline؛ مهار کردن اراده و پایداری خلق وخو: میزان وسواس کاری و نظم رفتاری را می‌سنجد. 16. عامل Tension؛ تنش عصبی(مضطرب – آرام): میزان بروز هیجانات و آرامشی که افراد به هنگام این هیجانات تجربه می‌کنند در این عامل سنجیده می‌شود.  صفات شخصیتی مرتبه دوم در آزمون کتل در گام دوم، عواملی تحت عنوان عوامل مرتبه دوم، وجود دارند که در تحلیل، پیش از ارائه تفاسیر مربوط به 16 عامل شخصیت، به آزمودنی ارائه می‌شوند: 1. برون‌گرایی دربرابر درون‌گرایی 2. اضطراب زیاد در برابر اضطراب کم 3. سخت‌گیری دربرابر انعطاف‌پذیری 4. استقلال دربرابر وابستگی 5. خودکنترلی زیاد دربرابر خودکنترلی کم 6. سازگاری دربرابر ناسازگاری 7. توانایی رهبری بالا دربرابر توانایی رهبری پایین 8. خلاقیت بالا دربرابر خلاقیت پایین.  نقاط قوت و ضعف آزمون کتل نقاط قوت • تسهیل فرایند تصمیم ‌گیری و کاهش اشتباه در زمان استخدام نیروهای جدید در محیط‌های شغلی • تسهیل کردن راهی برای افزایش خودآگاهی از طریق تفسیرهای آزمون کتل • سنجش عینی شخصیت و توان پیش‌بینی دقیق رفتار و عملکرد • پیش بینی رهبری، خودآگاهی، خلاقیت، مهارت‌های اجتماعی، عزت نفس و الگوهای مقابله‌ای • امکان استفاده از آن در تعداد زیادی از جوامع؛ به دلیل وجود نسخه ترجمه شده‌ی آن به 30 زبان • مشخص کردن نقاط قوت و ضعف فرد نقاط ضعف • به دلیل نبود مقیاس‌های اعتباری در آزمون کتل ، امکان تلاش مراجع برای ارائه تصویر مطلوب از خود، وجود دارد. • مانند دیگر آزمون‌های عینی شخصیت، آزمودنی آزادی کمتری در پاسخگویی به سوالات دارد. • برخلاف آزمون‌های فرافکن، امکان سنجش بخش‌های ناخودآگاه شخصیت، در این آزمون وجود ندارد. • این آزمون برای افراد بهنجار، طراحی شده و درمورد جمعیت بالینی، بهتر است از آزمون‌هایی مثل میلون و MMPI استفاده شود.  کاربردهای تست 16 عاملی کتل • به دلیل مطالعات علمی کتل و نظریه 16 عاملی وی، این موضوع در بخش‌های مختلفی قابل استفاده است. این آزمون در محیط‌های مختلف صنعتی، سازمانی، تحقیقاتی، آموزشی و پزشکی گرفته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر این، روانشناسان بسیاری در مراکز خود از آن استفاده می‌کنند. به طور کلی بیشترین کاربرد این تست را می‌توان در موارد زیر خلاصه نمود: • انتخاب شغل و رشته: اطلاعات در حوزه مشاوره شغلی • انتخاب پرسنل: ارتقاء، آموزش و پیشرفت شغلی • مداخلات درمانی: برنامه‌های تشخیصی بالینی، پیش آگهی و درمان • مشاوره ازدواج: پیش بینی سازگاری و رضایت از ازدواج • مشاوره تحصیلی: شناسایی مشکلات تحصیلی، عاطفی و اجتماعی **جمع آوری و تنطیم: دکتر نسرین دانش، الهه قربان‌پور