 اختلال شخصیت پارانوئید اختلال شخصیت بدگمان یا پارانوئید(Paranoid personality disorder) در کلاستر اختلالات شخصیتی A قرار می‌گیرد.افراد مبتلا به این اختلال اغلب متخاصم، تحریک پذیر و خشمگین‌اند. افراد متعصب و جزم اندیش، کسانی که مدارکی دال بر تخلف دیگران از قانون جمع می‌کنند، افرادی که به همسر خود سوءظن دارند، و اشخاص بدعنقی که اهل دعوا و مرافعه اند، اغلب دچار اختلال شخصیت پارانوئید هستند. از آنجایی که تنها اندیشه‌های شخص پارانوید تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرند، فرد مبتلا به این اختلال معمولاً می‌تواند زندگی روزمره خود را پیش ببرد اما زندگی آن‌ها ممکن است محدود و منزوی باشد. این افراد انگیزه‌های دیگران را به صورت نادرست تفسیر می‌کنند. پارانویید در سال‌های اول جوانی شروع شده و به تمام زمینه‌های شخصیتی گسترش پیدا می‌کند. فرد با شخصیت پارانویید بدون هیچ مدرکی فکر می‌کند که دیگران قصد صدمه زدن به او را دارند. در مورد وفاداری و قابل اعتماد بودن اطرافیان سوء ظن داشته و خیلی سخت به دیگران اعتماد می‌کند؛ چرا که می‌ترسد دیگران از اطلاعاتش سوء استفاده کنند. در حالی که افراد دیگر احتمال حمله و خطر در آن موقعیت را اصلا درک نمی‌کنند. یکی از مشخصه‌ی بیماران مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید شکاکیت و بی اعتمادی دیرپا به همه ی افراد است. مسئولیت این احساسات از نظر آن‌ها نه به عهده خودشان که بر دوش دیگران است. این افراد اغلب متخاصم، تحریک پذیر و خشمگین، متعصب و جزم اندیش اند. کسانی که مدارکی دال بر تخلف دیگران از قانون جمع آوری می‌کنند، افرادی که به همسر خود سوء ظن مرضی دارند، اغلب دچار اختلال شخصیت پارانوئید هستند. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است سرد و دور به نظر برسند. ممکن است بدون دلیل قابل تعریف به افراد، مکان‌ها و چیزها بیش از حد مشکوک به نظر برسند. آن‌ها اغلب برای داشتن روابط با افراد دیگر دچار مشکل می‌شوند و ممکن است در درک نقش خود در درگیری‌هایی که پیش می‌آید، مشکل داشته باشند.  شیوع اختلال شخصیت پارانوئید میزان شیوع اختلال شخصیت پارانوئید ۲ تا ۴ درصد از جمعیت عمومی است. در بستگان بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی میزان بروز اختلال شخصیت پارانوئید بیشتر از افراد دیگر است. البته این آمار و ارقام برای افرادی که الکل مصرف می‌کنند، در حدود 4/4 درصد است. این اختلال شخصیتی در اوایل بزرگسالی ظاهر می‌شود و احتمال بروز آن در مردان شایع‌تر از زن‌هاست. اعتقاد بر این است که این اختلال در گروه‌های افراد مسن، اقلیت مهاجران و ناشنوایان بیشتر از جمعیت عمومی است. اینگونه بیماران تقریباً هیچ وقت خودشان به جستجوی درمان برنمی‌آیند.  تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید بیماران دچار اختلال شخصیت پارانوئید ممکن است در حین معاینه روانپزشکی، رسمی به نظر برسند و از این‌که آن‌ها را مجبور کرده‌اند که از روانپزشک کمک بگیرند؛ ناراحت شوند. تنش عضلانی، ناتوانی در آسوده بودن و منبسط کردن عضلات خود و نیاز به کاویدن محیط برای یافتن سرنخ هایی در آن، ممکن است در این بیماران دیده شود. حالت عاطفی بیمار اغلب جدی ست. برخی از پیش فرض‌های آن‌ها در بحث‌ها و جدل‌های شان ممکن است غلط باشد، اما تکلمشان منطقی است. در محتوای فکرشان از فرافکنی، پیش داوری و افکار انتساب به خود دیده می‌شود.  ملاک های تشخیصی DSM-5 در مورد اختلال شخصیت پارانوئید - بی‌اعتمادی و بدگمانی فراگیر نسبت به دیگران. نیت‌ها و انگیزه‌های آن‌ها بدخواهانه تعبیر می‌شود. این حالت از اوایل بزرگسالی آغاز شده و در زمینه‌های مختلف به چشم می‌خورد و با ۴ مورد یا بیشتر از موارد زیر مشخص می‌گردد: 1. بدون دلیل کافی، شک داشته باشد که دیگران دارند او را استثمار می‌کنند، به وی ضرر می‌رسانند، یا سرش کلاه می‌گذارند. 2. آن‌ها فقط شک و تردیدهای خاص خودشان را قبول دارند و به هیچ وجه با دلیل و منطق نمی‌توان آن‌ها را راضی نمود و همیشه با عقل و منطق در ستیز هستند. 3. مشغولیت دائم ذهنیش، شکی اثبات نشده در مورد وفاداری یا قابل اعتماد بودن دوستان و اطرافیانش باشد. 4. به دلیل ترسی ناموجه از اینکه اطلاعاتی را به دیگران می‌دهد مغرضانه ضد خودش بکار ببرند، از اطمینان کردن به دیگران اکراه داشته باشد. 5. در پس اظهار نظرهای بی‌غرضانه یا اتفاق‌های بی‌خطر، معانی تحقیر‌کننده یا تهدیدکننده پنهانی بیابد. 6. همیشه دلخور و ناخشنود باشد، یعنی اگر کسی توهین کرده باشد، صدمه‌ای رسانده باشد، یا بی‌احترامی‌کرده باشد هیچ وقت او را نبخشد. 7. با کوچک‌ترین چیزی احساس کند به شخصیت یا اعتبارش لطمه وارد شده‌است، و در صورتی که دیگران چنین معنایی را در آن چیزها به‌طور آشکار نیابند؛ فوراً واکنشی خشمگینانه نشان دهد یا به مقابله بپردازد. 8. مکرراً و بدون هیچ دلیل به وفاداری همسرش شک کند. 9. اکثر اوقات احساس می‌کند توسط اشخاصی تحت نظر است، مانند اینکه تحت تعقیب است یا تلفن او شنود می‌شود. - حالت مذکور منحصراً در اسکیزوفرنیا، اختلال دوقطبی یا اختلال افسردگی توأم با تظاهرات روان پریشی یا اختلال روان پریشی دیگر رخ نداده و نیز ناشی از اثرات فیزیولوژیکی یک بیماری طبی دیگر نیست.  خصایص بالینی پارانوئید خصیصه‌ی بنیادین اختلال شخصیت پارانوئید شکاکیت و بی اعتمادی به دیگران است که تظاهرات آن به صورت تمایلی است نافذ و ناموجه برای تفسیر اعمال دیگران به اعمالی که گویا به قصد تحقیر یا تهدید بیمار انجام شده است. این تمایل در اول بزرگسالی شروع می‌شود و در زمینه‌های مختلفی نمایان می‌گردد. افراد مبتلا به اولین زیرگروه اختلالات شخصیت کلاستر A تقریباً همیشه منتظر آنند که دیگران به طریقی به آن‌ها ضرر برسانند. آن‌ها در بسیاری از اوقات بی هیچ توجیهی در وفاداری، صداقت دوستان و همکاران خود تردید می‌کنند. اغلب حسادت مرضی دارند و در وفاداری همسر یا شریک جنسی خود بی دلیل شک می‌کنند. این‌گونه بیماران در واقع احساسات خودشان را بهینه سازی می‌کنند و دفاع مورد استفاده آن‌ها فرافکنی است. افکار انتساب به خود و خطاهای ادراکی که قابل دفاع منطقی است در این بیماران شایع است. بیماران مبتلا به این اختلال حالت عاطفی محدودی دارند و به نظر می‌رسد که فاقد هر گونه احساس و هیجانی باشند. آن‌ها از این‌که مستدل و عینی می‌اندیشند، به خود می‌بالند؛ حال آن‌که چنین نیست. قدرت و منزلت افراد، آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به آن دقیقاً توجه دارند و اگر کسی را ضعیف و بیمار بیابند و ببینند که اختلال یا نقصی در وضع حالش وجود دارد به وی با دیده‌ی تحقیر می‌نگرند. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است در موقعیت‌های اجتماعی آدم‌های فعال و کارآمد به نظر برسند؛ حال آن‌که اغلب دیگران را فقط می‌ترسانند یا افراد را به جان هم می‌اندازند.  تشخیص افتراقی اختلال شخصیت پارانوئید از اختلال هذیانی اغلب بر این اساس قابل افتراق است که هذیان تثبیت شده در اختلال شخصیت پارانوئید وجود ندارد. از اختلال شخصیت مرزی نیز قابل افتراق است چون بیماران پارانوئید به ندرت می‌تواند مثل بیماران مرزی رابطه‌ی بیش از حد مداخله جویانه و آشفته با دیگران برقرار کند. سابقه دراز مدت رفتار ضد اجتماعی که در شخصیت ضد اجتماعی دیده می‌شود، در بیماران پارانوئید وجود ندارد.  سیر و پیش آگهی اختلال شخصیت پارانوئید در برخی از بیماران مادام العمر و در برخی دیگر مقدمه اسکیزوفرنی است. برخی دیگر نیز با پخته‌‌تر شدنشان یا با کاهش فشارهای روانی، صفات بدگمانی خود را وارونه سازی می‌کنند و به این ترتیب به افرادی بدل می‌شوند که توجهی در خور به اخلاقیات و نوع دوستی از خود نشان می‌دهند. اما بیماران دچار اختلال شخصیت پارانوئید در مجموع تا آخر عمر در کار و زندگی با دیگران مشکلاتی خواهند داشت. مشکلات شغلی و زناشویی هم در این بیماران شایع است.  درمان اختلال شخصیت پارانوئید 1- روان درمانی: درمان انتخابی، روان درمانی است. درمانگر در تمام برخوردهایی که با اینگونه بیماران دارد باید کاملا صریح و روراست باشد. اگر به دلیل تناقض یا اشتباهی، مثلا به خاطر دیر کردن در جلسه روان درمانی، قصوری از طرف درمانگر انجام شد، بهتر است صادقانه عذرخواهی کند. اگر در دفاع از خود به توجیه کردن بیمار بپردازد؛ درمانگر باید همواره به خاطر داشته باشد که اعتماد و تحمل روابط صمیمانه برای بیماران مبتلا به این اختلال مشکل است. بیماران پارانوئید معمولاً در گروه درمانی خوب عمل نمی‌کنند با این حال روان درمانی گروهی برای ارتقای مهارت‌های اجتماعی و کاهش شکاکیت آن‌ها از طریق ایفای نقش می‌تواند مفید باشد. بسیاری از این بیماران رفتار درمانی را که برای پرورش مهارت‌های اجتماعی به کار می‌رود، ممکن است مزاحم و مداخله گر بیابند و تحمل نکنند. رفتار بیماران مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به قدری خطرناک و تهدید کننده است که لازم می‌شود درمانگر آن را مهار کند یا محدودیت‌هایی برایش وضع کرد. تعریف درمان در اختلالات شخصیت، صرفا بهبود بهزیستی افراد و مدیریت آن است. 2- دارو درمانی: برای مقابله با سراسیمگی و اضطراب این بیماران دارو درمانی مفید است. در اکثر موارد داروی ضد اضطراب کافی است، اما گاهی نیز ممکن است لازم باشد از داروی ضد روان پریشی به مقدار کم و به مدت کوتاه استفاده شود تا سراسیمگی شدید یا افکار نیمه هذیانی آن ها قابل تعبیر باشد.  پیش‌گیری از اختلال شخصیت پارانوئید تقریبا می‌توان گفت که هیچ روشی برای پیشگیری از بروز این اختلال در شخصیت افراد وجود ندارد. چون زندگی انسان امروزی با یک‌سری فشارهای روانی و جسمی همراه است. اما با درنظر گرفتن نکات رفتاری و جلب اعتماد فرد مبتلا به پارانوئید، می‌توان شیوه‌های مقابله با چنین وضعیتی را به او آموزش داد. البته انجام کارهای زیر نیز می‌تواند به کاهش اثرات مخرب این اختلال کمک کند: 1. انجام ورزش 2. داشتن یک رژیم غذایی متعادل، سالم و متنوع 3. انجام مدیتیشن 4. دوری از هر گونه فشارهای عصبی و فکری 5. آشنایی با شیوه‌های مدیریت استرس و کنترل آن 6. دوری از مصرف الکل و مواد مخدر 7. داشتن خواب کافی و مناسب  نحوه برخورد با اختلال شخصیت پارانوئید بیشتر رفتارهایی که فرد مبتلا به این بیماری از خود نشان می‌دهد، به صورت غیرارادی است. یعنی خشم و حساسیت رفتاری خود را نمی‌تواند کنترل کند. بنابراین آسیب‌های رفتاری وجود دارد که متوجه فرد بیمار و اطرافیان او است. زندگی با فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید بدبین بسیار سخت است و در برخی موارد عواقب جبران‌ناپذیری خواهد داشت. یکی از تلخ‌ترین نتایج این بیماری، طلاق است که به زندگی فرد بیمار، همسر و حتی فرزندان او لطمه می‌زند. برای همین به‌منظور جلوگیر از بروز چنین عواقبی، باید نکات زیر را در نظر گرفت: 1- تشویق به حضور در جمع خانواده و فعالیت‌های اجتماعی: اولین نکته‌ای که در ارتباط با فرد مبتلا به پارانوئید باید در نظر گرفت، دعوت او به حضور در جمع است. این جمع شاید یک مراسم اجتماعی یا یک تشکل کوچک همچون خانواده باشد. به‌هرحال آنچه که در این بین اهمیت دارد، دعوت فرد مبتلا به شرکت در فعالیت‌های اجتماعی است. حتی اگر فرد بیمار قدرت ارتباط و حضور در بین افراد بزرگسال را ندارد، از بچه‌ها برای اجرای این ایده استفاده شود. 2- قضاوت‌نکردن بیماران پارانوئیدی: رفتار اطرافیان فرد مبتلا به اختلال شخصیت شکاک باید به گونه‌ای باشد که به درمان وی کمک کند. اما وقتی رفتار و عملکرد چنین فردی قضاوت شود، میزان این آسیب دوچندان خواهد شد. پس به هیچ وجه نباید رفتار فرد پارانوئیدی را با دیگران مقایسه یا آن‌ها را قضاوت کرد. 3- جلوگیری از انزوای فرد مبتلا به اختلال شخصیت بدگمان: فرد پارانوئیدی از حضور در جمع و هم‌کلامی با دیگران می‌ترسد. چون براین باور است که اکثر اطرافیان او قصد ضربه‌زدن و تحقیر او را دارند. این نگرش بدبینانه باعث می‌شود تا از حضور در جمع دوری کرده و منزوی شوند. اما انزوا باعث تشدید بیماری اختلال شخصیت پارانوئید بدبین خواهد شد. پس تا جایی که امکان دارد، بایست مانع از منزوی شدن چنین فرد بیماری شد. 4- استفاده از حیوانات خانگی: ایده دیگری که برای برخورد با بیماران پارانوئیدی وجود دارد، استفاده از حیوانت خانگی است. چون حیواناتی همچون سگ ویژگی وفاداری و محبت دارند. پس حضور چنین موجود وفاداری در کنار فرد مبتلا به اختلال شخصیت بدبین، از اضطراب و نگرانی او می‌کاهد. 5- کمک گرفتن از مشاوران و درمانگران: عده‌ای از افراد هستند که تجربه زندگی و برخورد با فرد پارانوئیدی را دارند. چنین شخصی شاید یک روانشناس یا مشاور خانواده بوده یا فردی باشد که یکی از نزدیکان او دچار اختلال شخصیتی بدبین شده است. حضور در برخی از گروه‌های حمایتی و استفاده از تجربیات چنین افرادی، به سایرین کمک می‌کند تا نحوه برخورد با اختلال شخصیت پارانوئید را یاد بگیرند. چون با راهنمایی چنین افرادی وضعیت بیمار را درک کرده و سازگاری بیشتری با او به وجود خواهد آمد.  زندگی با افراد پارانوئید تصور زندگی با شخصی که نسبت به همه چیز و همه‌کس بدبین است، سخت است. وجه سخت ماجرا زمانی مشخص می‌شود که فرد نیز چنین نگرشی نسبت به رفتار خود نداشته و قبول نکند که بیمار است. از سویی دیگر پارانویا یک الگوی مادام العمر است که به کندی تغییر می‌کند. چون ریشه این بیماری به تجربیات کودکی برمی‌گردد و خیلی سخت می‌توان آن را تغییر داد. در واقع مشکل اصلی در ارتباط با بیمار مبتلا به اختلال شخصیتی پارانوئید بدبین، قبول نداشتن خود بیماری است؛ خیلی سخت می‌توان فردی را درمان کرد که بیماری خود را نپذیرفته است و اگر ساده از کنار این بیماری گذشته و به فکر درمان آن نباشند، این بیماری باعث نابودی زندگی مشترک و جایگاه اجتماعی او می‌شود. اما با مراجعه به درمانگران و متخصصین این حوزه، می‌توان چنین اختلالی را کنترل یا شاید درمان کرد.  تاثیر اختلال شخصیت پارانوئید بر طلاق و ازدواج فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید، دچار نوعی بدبینی و شکاکی حاد است. به همین دلیل اکثر افراد مخصوصا بانوان، از ازدواج با چنین شخصی ابا دارند. چون شاید در ابتدای زندگی این بدبینی را بتوان نوعی غیرت و توجه مردانه تلقی کرد. اما به تدریج این بدبینی تبدیل به شک خواهد شد و یک سری مشکلات زناشویی را به همراه دارد. موضوع بعدی مربوط به تاثیر ژنتیک در بروز اختلال‌های شخصیتی بدبین است. چون ازدواج با فرد مبتلا به این نوع بیماری، احتمال درگیری فرزندان در آینده را افزایش می‌دهد. همچنین کودکی که سوءظن را از والدین بیاموزد، در روابط اجتماعی خود دچار شک و بدگمانی خواهد شد. یعنی توانایی اعتماد به دیگران را نداشته و دچار یک نوع نگرش منفی می‌شود. آسیب‌های روحی، پرخاشگری و نداشتن ارتباط جنسی سالم از دیگر عواقب ازدواج با فرد مبتلا به اختلال شخصیت شکاک است. مشکلاتی که هر کدام به تنهایی می‌تواند منجر به طلاق و جدایی زوجین از یکدیگر شود.  اختلال شخصیت پارانوئید در کودکان اغلب اختلال‌های شخصیتی بدبین در دوران بزرگسالی و حداقل در سن ۱۸ سالگی شروع می‌شوند. اما نشانه‌هایی از این نوع بیماری در کودکان و نوجوانان نیز مشاهده شده است. پیشرفت کم در مدرسه، گوشه‌گیری، داشتن افکار عجیب و غریب، روابط نامناسب با همسالان و اضطراب اجتماعی از ویژگی‌های مشاهده شده مربوط به اختلال شخصیت بدگمان در کودکان است.  گرد آوری و تصحیح: دکتر نسرین دانش (روانپزشک)، الهه قربانپور (کارشناسی ارشد آمار زیستی، مدرس) «درج و انتشار مقالات تنها با ذکر نام و عنوان نویسندگان، بلا مانع و در غیر اینصورت، مشمول سرقت ادبی بوده و مورد پیگرد قانونی خواهد بود». • منابع 1- he Classification of Mental and Behavioural Disorders (ICD-10) by WHO: "Diagnostic guidelines Archived 2014-03-23 at the Wayback Machine, p.158 2- Lee, Royce J. (2017-06-01). "Mistrustful and Misunderstood: A Review of Paranoid Personality Disorder". Current Behavioral Neuroscience Reports. 4 (2): 151–165. doi:10.1007/s40473-017-0116-7. ISSN 2196-2979. PMC 5793931. PMID 29399432. 3- Schulte Holthausen, Barbara; Habel, Ute (2018-10-11). "Sex Differences in Personality Disorders". Current Psychiatry Reports. 20 (12): 107. doi:10.1007/s11920-018-0975-y. ISSN 1523-3812. PMID 30306417. S2CID 52959021. 4- Triebwasser, Joseph; Chemerinski, Eran; Roussos, Panos; Siever, Larry J. (December 2013). "Paranoid Personality Disorder". Journal of Personality Disorders. 27 (6): 795–805. doi:10.1521/pedi_2012_26_055. ISSN 0885-579X. PMID 22928850.