• اختلال شخصیت نمایشی چیست؟ نوعی اختلال شخصیتی است که با احساسات شدید، ناپایدار و تصویر مخدوش از خود مشخص می شود. کلمه «نمایشی» به معنای «دراماتیک یا نمایشی» است. اختلال شخصیت نمایشی بخشی از یک اختلال روانی گسترده‌تر بوده که به عنوان «مانیا»، «شیدایی» و غیره در اختلال «شخصیت دوقطبی» نیز شناخته می‌شود. این اختلال به بیماری روانی «خوشهB» یا «اختلال دراما» نیز مشهور بوده و در زنان و مردان به‌ گونه‌ای متفاوت خود را نشان می‌دهد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، Histrionic personality disorder ، تحریک پذیر و هیجانی‌اند و رفتاری پررنگ و لعاب، نمایشی و برونگرایانه دارند. اما علی‌رغم رفتار متظاهرانه و پر زرق و برقی که دارند، اغلب نمی‌توانند دلبستگی عمیقی را به مدت طولانی حفظ کنند. این بیماران، خود را همتای برترین ستاره‌های سینما می‌دانند و همواره ستاره متظاهر مجلس بوده و با دلربایی، جذابیت‌های ظاهری و اغواگری و عشوه‌گری می‌کوشند در کانون توجه باشند. آنان هیجان‌ها و روابطی پرشور، ولی در عین حال سطحی و پیوسته در حال تغییر دارند. آنان به طور مثال با فخر فروشی درباره داشتن سهام سازمان‌های بزرگ یا مهارت‌های ورزشی یا هنری، می‌کوشند توجه دیگران را به خود جلب کنند. علایق و نگرش‌های آنان به سهولت تحت تأثیر دیگران یا نقشی که هم‌اکنون ایفا می‌کنند، قرار می‌گیرد. آنان به سرعت، روابط صمیمانه پرشوری را برقرار می‌کنند، ولی به سرعت خسته شده و احساس می‌کنند که قدرشناسی کافی از آنان به عمل نیامده است. عزت نفس افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی به تأیید دیگران بستگی دارد و از این حس که خودِ «من» ارزشمند هستم، سرچشمه نمی‌گیرد. آن‌ها تمایل زیادی به جلب توجه دارند و اغلب برای کسب توجه رفتاری چشمگیر و هیجانی یا نامناسب دارند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی اغلب متوجه نمی‌شوند که رفتار و طرز تفکر آن‌ها ممکن است مشکل ساز باشد. • تشخیص بیماران مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی در مصاحبه، کلاً همکاری خوبی دارند و مشتاق‌اند که تاریخچه خود را با جزئیات کامل ارائه دهند. در صحبت کردن آن‌ها، ژست‌ها و تاکیدها و مکث‌های نمایشی شایع است. لغزش‌های زبانی در گفتار آن‌ها زیاد است و زبانی پر زرق‌وبرق و پر رنگ‌ولعاب دارند. اظهار نظرهای عاطفی در آن‌ها شایع است، اما اگر مجبور شوند که وجود احساس خاصی (مثل خشم، اندوه و خواسته‌های جنسی) را در خود قبول کنند، ابراز تعجب، نارضایتی و یا انکار می‌کنند. از معاینه شناختی آن‌ها معمولاً نتایج طبیعی بدست می‌آید، جز اینکه در تکالیف مربوط به تمرکز یا ریاضیات ممکن است پافشاری نشان ندهند و با کمال تعجب، موضوعات عاطفی را هم خیلی زود از یاد می‌برند. • این اختلال چه کسانی را تحت تأثیر قرار می دهد؟ اختلال شخصیت نمایشی معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بیست سالگی آغاز می شود. زنان و افرادی که در بدو تولد به آن‌ها زن گفته می‌شود ولی هویت جنسی آن‌ها مرد است، بیشتر از مردان و افرادی که در بدو تولد به آن‌ها مرد گفته می شود، اما هویت جنسی آن‌ها زن است، درگیر این اختلال می‌شوند. • اختلال نمایشی چقدر شایع است؟ این اختلال نسبتاً نادر است. به گزارش محققان، حدود ۱ درصد از افراد به این عارضه مبتلا هستند. • تشخیص اختلال شخصیت نمایشی شخصیت در دوران رشد کودک و نوجوان به تکامل خود ادامه می‌دهد. به همین دلیل، کارشناسان مراقبت روان معمولاً تا ۱۸سالگی فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی را تشخیص نمی‌دهند. تشخیص اختلالات شخصیت، از جمله اختلال شخصیت نمایشی، می‌تواند دشوار باشد؛ زیرا اکثر افراد مبتلا به اختلال شخصیت فکر نمی‌کنند مشکلی در رفتار یا طرز تفکرشان وجود داشته باشد. هنگامی که این افراد جویای کمک می شوند، اغلب اضطراب یا افسردگی خود را ناشی از طلاق یا ناکامی در روابط می دانند. هنگامی که متخصص سلامت روان، مانند یک روانشناس یا روانپزشک، حدس می‌زند فردی به اختلال شخصیت نمایشی مبتلاست، اغلب سؤالات کلی می‌پرسد که حالتی دفاعی در فرد ایجاد نکند و جوّ گفت‌وگو را سنگین نکند. او سؤالاتی می‌پرسد که روشن کننده موارد زیر است: o سوابق گذشته o روابط o سابقه شغل قبلی o تست واقعیت o کنترل تکانه از آنجایی‌که فردی که مشکوک به اختلال شخصیت نمایشی است، از رفتارهای خود آگاهی ندارد، متخصصان سلامت روان از او می‌خواهند تا اطلاعاتی را از خانواده و دوستان خود جمع آوری کند. کارشناسان سلامت روان تشخیص اختلال شخصیت نمایشی را براساس معیارهای این بیماری در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا قرار می‌دهند. • ملاک‌های DSM-IV-TR در مورد اختلال شخصیت نمایشی احساساتی بودن و توجه طلبی مفرط به صورت الگویی نافذ و فراگیر که از اوایل بزرگسالی شروع شده باشد و در زمینه‌های مختلف تظاهر یابد، که علامت آن وجود لااقل پنج تا از موارد زیر است: 1. در موقعیت‌هایی که مرکز توجه نیست، ناراحت باشد و در رنج و مشقت به سر برد. 2. مشخصه تعاملش با دیگران، رفتار نامتناسب به صورت اغواگری جنسی یا تحریک‌کنندگی جنسی باشد. 3. ابراز احساساتش به سرعت تغییر کند و سطحی باشد. 4. همواره از ظاهر جسمی خود برای جلب توجه دیگران استفاده کند. 5. سبک تکلمش به نحوه افراطی مبتنی بر حدس و گمان و فاقد جزئیات باشد. 6. خود نما و نمایشی باشد و در ابراز احساسات مبالغه کند. 7. القا پذیر باشد، یعنی به راحتی تحت تأثیر افراد یا موقعیت‌ها قرار گیرد. 8. روابط را خودمانی تر از آنچه واقعاً هستند، بپندارد. • علایم و علل ویژگی اصلی اختلال شخصیت نمایشی ابراز احساسات و تمایلات جنسی به صورت افراطی و سطحی برای جلب توجه دیگران به خود است.  فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی معمولاً: - وقتی در مرکز توجه نیست، احساس بی کفایتی یا افسردگی می‌کند. - احساسات خیلی سطحی و به شدت متغیر دارد. - کارهای نمایشی می‌کند و احساساتش را بسیار زیاد نشان می‌دهد، حتی تاحدی که دوستان و خانواده را در جمع شرمنده می‌کند. - بیشتر از چیزی که هست و احساس می‌کند، وانمود می‌کند. - دائماً جذاب و لوند است. - بیش ازحد به ظاهر و فیزیک خود اهمیت می‌دهد. - برای جلب توجه با پوشیدن لباس‌های رنگی روشن یا لباس‌های بدن نما از ظاهر خود برای جلب توجه استفاده می‌کند. (توجه طلبی افراطی) - با بسیاری از افرادی که ملاقات می‌کند، رفتار جنسی نامناسبی دارد. حتی اگر از نظر جنسی واقعاً جذب آن‌ها نشده باشد. - به حالتی نمایشی صحبت می‌کند و نظرات خود را با قدرت و ظاهراً خیلی قاطع بیان می‌کند، اما حقایق یا جزئیات کافی برای پشتیبانی از نظراتش ندارد. - ساده لوح و زودباور است و به راحتی تحت تأثیر دیگران، به ویژه افرادی که او را تحسین می‌کند، قرار می گیرد. - فکر می‌کند که روابط او با دیگران نزدیک‌تر از آن چیزی است که در واقعیت هست. - در حفظ روابط مشکل دارد و اغلب در تعامل با دیگران متظاهر یا سطحی نگر به نظر می‌رسد. - به اقناع فوری نیاز دارد و خیلی راحت خسته یا ناامید می‌شود. - مدام به دنبال اطمینان یا تأیید است. • چه چیزی باعث اختلال شخصیت نمایشی می‌شود؟ اختلالات شخصیت، ازجمله اختلال شخصیت نمایشی، یکی از ناشناخته‌ترین حالت‌های سلامت روان است. مطالعاتی که درباره اختلال شخصیتی نمایشی و سایر اختلالات شخصیتی انجام شده است، عوامل متعددی را که می‌تواند به ایجاد اختلالات شخصیتی نمایشی یا سایر اختلالات شخصیت منجر شوند، شناسایی کرده‌اند. این عوامل عبارتند از: 1- ژنتیک: اختلال شخصیت نمایشی معمولاً در خانواده‌ها شکل می‌گیرد و مطابق با این امر دانشمندان وراثت را عاملی مهم در شکل گیری این اختلال می‌دانند. 2- ترومای دوران کودکی: کودکان ممکن است با آسیب‌هایی مانند کودک آزاری یا مرگ یکی از اعضای خانواده مواجه شوند و ظاهراً کنار بیایند، اما بعدها در بزرگسالی می‌تواند در زندگی آن‌ها مخل یا مشکل ساز باشد و به بخشی از اختلال شخصیتی تبدیل شود. 3- سبک‌های فرزندپروری: کودکانی که سبک‌های خاصی از فرزندپروری را تجربه می‌کنند که در آن محدودیت و مرزها مشخص نیست و یا اصلاً وجود ندارد، خیلی لوس یا ناسازگار بار می‌آیند و درنتیجه، ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی باشند. علاوه بر این، والدینی که رفتار جنسی نمایشی، ناهنجار، ناپایدار یا نامناسب از خود نشان می‌دهند، فرزندانشان را در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار می‌دهند. برخی از محققان معتقدند مشکلات در روابط والدین و فرزند به عزت نفس پایین در افراد مبتلا به این اختلال منجر می‌شود. • خصایص بالینی بیماران مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، رفتار توجه طلبانه بسیار زیادی از خود نشان می‌دهند. آن‌ها در افکار و احساسات خود اغلب مبالغه می‌کنند و هر چیز ساده‌ای را مهم‌تر از آنچه در واقع هست، جلوه می‌دهند. اگر کانون توجه واقع نشوند یا تحسین و تأیید نشوند، تندخو می‌شوند، گریه کرده و دیگران را ملامت می‌کنند و به آن‌ها افتراهای ناروا می‌زنند. رفتار اغواگرانه در این گونه بیماران، از هر جنسی که باشند، شایع است. پرداختن به تخیلات جنسی در مورد افرادی که با آن‌ها رابطه دارند، در این افراد شایع است، لکن این تخیلات را همیشه بر زبان نمی‌آورند و به عوض این که از نظر جنسی پرخاشگر باشند، عشوه‌گر هستند. این بیماران ممکن است به کژکاری روانی-جنسی مبتلا باشند: زن‌های نمایشی ممکن است آنورگاسمی داشته باشند و مردهای نمایشی هم ممکن است دچار ناتوانی جنسی باشند. برای آنکه مطمئن شوند نزد جنس مخالف جاذبه دارند، ممکن است تکانه‌های جنسی خود را به عمل درآورند. نیاز آن‌ها به مطمئن ساختن خود تمامی ندارد، با این حال، روابط آن‌ها اغلب سطحی است و ممکن است افرادی مغرور، غرق در خود و دمدمی مزاج باشند. نیازهای بسیار شدید آن‌ها به وابستگی باعث می‌شود که زود به هر کس اعتماد کنند و خیلی راحت فریب بخورند. دفاع‌های عمده بیماران دچار اختلال شخصیت نمایشی، واپس‌زنی و تجزیه است. در نتیجه‌ی دفاع اول از فهم احساسات واقعی خود عاجزاند و در نتیجه‌ی دفاع دوم نمی‌توانند انگیزه‌های خود را توضیح دهند. این افراد اگر تحت فشار روانی قرار گیرند، حس واقعیت سنجی‌شان به راحتی مختل می‌شود. • تشخیص افتراقی افتراق نهادن میان اختلال شخصیت نمایشی و اختلال شخصیت مرزی، دشوار است. البته اقدام به خودکشی، ابهام در هویت، و حملات گذرای روانپریشی، در اختلال شخصیت مرزی محتمل‌تر است. اگرچه می‌شود در یک بیمار هر دو تشخیص مذکور را هم مطرح کرد، اما بالینگر باید بتواند این دو را از هم تفکیک کند. اختلال جسمانی‌سازی یا سندروم بریکه نیز ممکن است هم‌زمان با اختلال شخصیت نمایشی پیدا شود. برای بیماران مبتلا به اختلال روانپریشی گذرا و اختلالات تجزیه‌ای، می‌شود تشخیص اختلال شخصیت نمایشی را نیز هم‌زمان مطرح کرد. • سیر و پیش‌آگاهی با بالا رفتن سن علایم کمتری در بیماران مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی دیده می‌شود، اما از آنجا که انرژی این بیماران نیز با افزایش سن کمتر می‌شود، تفاوتی که در علایم آن‌ها دیده می‌شود ممکن است ظاهری باشد، نه واقعی. این بیماران، افرادی هیجان طلب هستند و ممکن است با قانون درگیر شوند و به سوء مصرف مواد روی آورند، یا لاابالی‌گری کنند. • درمان در بیشتر موارد، افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی باور ندارند که دارای رفتارهای مشکل ساز می‌باشند. همچنین تمایل دارند که در احساسات خود اغراق کرده و از روال عادی متنفرند. این ویژگی‌ها دنبال کردن برنامه درمانی را برای بیمار دشوار می‌کند. با این حال، اگر افسردگی (که احتمالاً با از دست دادن فردی یا با شکست در رابطه همراه است)، یا مشکل دیگری که ناشی از تفکر و رفتار آن‌هاست باعث ناراحتی وی شود، ممکن است کمک بخواهند. 1- روان درمانی: به طور کلی، روان درمانی (گفتاردرمانی) راه حل درمان برای اختلالات شخصیت نمایشی یا سایر اختلالات شخصیت است. هدف از درمان این است که فرد بتواند انگیزه‌ها و ترس‌های مرتبط با افکار و رفتار خود را کشف کند و کمک کند تا ارتباط مثبت بیشتری با دیگران برقرار کند. انواع روان درمانی که می‌تواند برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی مفید باشد عبارتند از: - گروه درمانی: نوعی از روان درمانی است که در آن گروهی از افراد برای توصیف و بحث درباره مشکلات خود، زیر نظر درمانگر یا روانشناس، گرد هم می‌آیند. گروه درمانی ممکن است برای افراد مبتلا به نمایشی مفید باشد، به خصوص اگر با سایر افراد مبتلا به این اختلال باشد. گروه درمانی می‌تواند به افراد مبتلا به نمایشی کمک کند تا رفتار خود را در دیگران مشاهده کنند. - روان درمانی روان پویشی: این نوع درمان بر ریشه‌های روانی، پریشانی و عاطفی تمرکز دارد. در این حالت، فرد از طریق خوداندیشی و خودارزیابی، که تحت درمان هم قرار می‌گیرد، به الگوهای رابطه مشکل ساز در زندگی خود نگاه می‌کند. - روان درمانی حمایتی: هدف این نوع درمان بهبود علایم و حفظ، بازیابی یا بهبود عزت نفس و مهارت‌های مقابله‌ای است. روان درمانی حمایتی شامل بررسی روابط و الگوهای واکنش یا رفتار عاطفی است. - رفتار درمانی شناختی (CBT): نوعی درمان ساختار یافته و هدف گرا است. در این روش، درمانگر یا روانشناس به فرد کمک می‌کند تا افکار و احساسات خود را از نزدیک ببیند. بیمار متوجه خواهد شد که افکارش چگونه بر اعمال وی تأثیر می‌گذارد. از طریق رفتار درمانی شناختی می‌توان الگوهای افکار و رفتارهای منفی را آموخته و آموزش این‌که الگوها و عادات فکری سالم‌تری داشته، را دریافت کند. 2- دارودرمانی برای برخی علایم می‌توان از دارودرمانی به صورت کمکی نیز استفاده کرد (مانند استفاده از داروهای ضد افسردگی برای افسردگی و علایم جسمی، داروهای ضداضطراب برای اضطراب و داروهای ضدروان‌پریشی برای مسخ واقعیت و خطاهای ادراکی). با توجه به ایجاد تغییرات بیوشیمیایی بر اساس مزاج شناسی و اصلاح تغذیه، سبک تغذیه سالم بر سبک زندگی سالم تاثیرات بنیادین خواهد داشت. • پیشگیری از اختلال شخصیت نمایشی اگرچه راه پیشگیری برای اختلال شخصیت نمایشی وجود ندارد، با این حال، درمان می‌تواند به فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی اجازه دهد تا راه‌های مؤثرتری برای مقابله با افکار و موقعیت‌های تحریک کننده بیاموزد. • عوارض اختلال شخصیت نمایشی افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افسردگی و اختلالات مصرف مواد مخدر مانند اختلال مصرف حشیش و نیز مصرف الکل هستند. همچنین، افراد مبتلا به این اختلال می توانند با احتمال بیشتر درگیر اختلالات زیر شوند: - اختلال علایم جسمی: اختلال علایم جسمی اختلالی است که در آن افراد نسبت به علایم فیزیکی خود به شدت احساس ناراحتی می‌کنند. آن‌ها همچنین ممکن است افکار، احساسات و رفتارهای غیرطبیعی در پاسخ به علایمشان داشته باشند. - حملات پانیک: حمله پانیک باعث ایجاد احساسات ناگهانی و مختصر ترس و واکنش‌های فیزیکی شدید در پاسخ به موقعیت‌های عادی و غیرتهدید کننده می‌شود. - اختلالات تبدیلی: اختلال تبدیلی که اختلال علایم عصبی ـ عملکردی نیز نامیده می‌شود، مشکل پزشکی است که شامل از دست دادن عملکرد بخشی از سیستم عصبی می‌شود. به طور خاص، مغز و بدن فرد بر این باورند که بخشی از سیستم عصبی فرد کار نمی‌کند، در حالی که هیچ شواهدی از آسیب ساختاری وجود ندارد. **رفتار توجه طلبی شدید در افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی می‌تواند به تهدیدات و اقدام مکرر به خودکشی منجر شود. ** گرد آوری و تصحیح: دکتر نسرین دانش (روانپزشک)، الهه قربانپور (کارشناسی ارشد آمار زیستی، مدرس) «درج و انتشار مقالات تنها با ذکر نام و عنوان نویسندگان، بلا مانع و در غیر اینصورت، مشمول سرقت ادبی بوده و مورد پیگرد قانونی خواهد بود». • منابع 1- French, J.; Shrestha, S. (2020). "Histrionic Personality Disorder". Definitions. doi:10.32388/lqk9fy. S2CID 212809271. 2- "Histrionic personality disorder". A.D.A.M. Medical Encyclopedia. PubMed Health. Archived from the original on 2012-08-29. Retrieved 17 June 2012. 3- Shafiee-Kandjani, A. R.; Amiri, S.; Arfaie, A.; Ahmadi, A.; Farvareshi, M. (2014). "Relationship between Personality Profiles and Suicide Attempt via Medicine Poisoning among Hospitalized Patients: A Case-Control Study". International Scholarly Research Notices. 2014: 675480. doi:10.1155/2014/675480. PMC 4897309. PMID 27433491. 4- Lumen Learning. "Histrionic Personality Disorder". Lumen Learning. Archived from the original on 2018-03-16. Retrieved 2018-03-13.