• اختلال شخصیت وابسته فرد با شخصیت وابسته با نیاز به اتکای بیش از حد به دیگران مشخص می‌شود. اختلال شخصیت وابسته یا (Dependent personality disorder) و به اختصار DPD، ناتوانی در تنها ماندن و اتکای بیش از حد به دیگران برای حمایت است. اختلال شخصیت وابسته نوعی اختلال شخصیت است که فرد، وابستگی فراگیر روانی به افراد دیگر دارد. اختلالات شخصیت عبارتند از مجموعه اختلال‌های روان شناختی که ویژگی اصلی آن‌ها رفتارهای خشک و غیرقابل انعطاف است. این اختلال شخصیت یک وضعیت بلند مدت (مزمن) است که در آن بیمار برای نیازهای عاطفی و جسمی خود به دیگران وابسته است و تنها یک حداقل دستیابی به سطح طبیعی استقلال دارد. روانشناسان شخصیت را به عنوان طرز تفکر، احساس و رفتار فرد توصیف می‌کنند. اختلال شخصیت بر نحوه تفکر یا عملکرد افراد تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود فرد در طول زمان رفتار متفاوتی داشته باشد. اختلال شخصیت وابسته (DPD) یکی از 10 نوع اختلال شخصیت است که در میان طبقه‌بندی اختلالات شخصیت در خوشه C یعنی رفتار مضطرب و عصبی قرار می‌گیرد. این اختلال معمولا در دوران کودکی یا تا سن 29 سالگی شروع می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال نیاز شدیدی دارند که دیگران از آن‌ها مراقبت کنند. اغلب اوقات یک فرد مبتلا به DPD برای نیازهای عاطفی یا فیزیکی خود به افراد نزدیک و دوستان متکی است. اختلال شخصیت وابسته (DPD) یکی از شایع‌ترین اختلالات شخصیتی است که موجب احساس درماندگی، تسلیم یا ناتوانی در مراقبت از خود می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال معمولا در تصمیم‌گیری‌های ساده دچار مشکل شوند و برای ساده‌ترین امور زندگی نیز به دیگران وابسته هستند. این افراد از نظر عاطفی بیش از حد به افراد دیگر وابسته می‌شوند و تلاش زیادی را صرف جلب رضایت دیگران می‌کنند. این افراد معمولا باور دارند که به‌تنهایی قادر به مراقبت از خود نیستند. آن‌ها ممکن است حتی در تصمیم‌گیری‌های روزمره مانند انتخاب لباس نیز دچار مشکل شوند. افراد مبتلا به انواع اختلال شخصیت وابسته معمولا بیش ‌از اندازه به اعضای خانواده و دوستان خود وابسته است. میزان وابستگی فرد گاهی اوقات آن‌قدر زیاد است که برای اطرافیانش به‌شدت آزاردهنده می‌شود. • همه گیر شناسی میزان شیوع اختلال وابسته 5 درصد از مجموع موارد اختلالات شخصیت بوده و در زن‌ها شایع تر از مردهاست، در بچه‌های کم سن‌تر ( بچه‌های آخر خانواده) و افرادی که در کودکی، ناراحتی مزمن جسمی داشته‌اند، شیوع بیشتری دارد. • علائم اختلال شخصیت وابسته افراد مبتلا به DPD، نیازمند، منفعل و بسیار وابسته رفتار می‌کنند. اما علائم دیگری نیز وجود دارند که با توجه به آن‌ها می‌توان به وجود این اختلال در فرد پی برد. علائم شایع شخصیت وابسته عبارتند از: - عدم توانایی در تصمیم‌گیری، حتی تصمیمات روزمره بدون اطمینان از نظرات دیگران (این افراد ممکن است در تصمیمات بسیار پیش پا افتاده مثل انتخاب لباس مناسب هم به مشکل برخورد کنند.) - اجتناب از مسئولیت‌های بزرگسالان با منفعل و درمانده رفتار کردن - وابستگی به همسر یا دوست خود برای تصمیم‌گیری درباره مسائلی مانند مکان کار و زندگی - اگر در جایی نقش رهبر را به‌عهده بگیرند، بسیار مضطرب شده و ترجیح می‌دهند که تحت سلطه باشند. - ترس شدید از ترک شدن و احساس ویرانی یا ناتوانی در پایان روابط عاطفی. - افراد مبتلا به DPD اغلب هنگامی‌که به پایان یک رابطه می‌رسند، بلافاصله وارد رابطه دیگری می‌شوند. - حساسیت بیش از حد به انتقاد - بدبینی و کمبود اعتمادبه‌نفس، از جمله اعتقاد به عدم توانایی مراقبت از خود - اجتناب از مخالفت با نظر دیگران به‌دلیل ترسِ از دست دادن حمایت یا تأیید دیگران - عدم توانایی در شروع پروژه‌ها یا کارها به‌دلیل کمبود اعتمادبه‌نفس - مشکل داشتن با تنها بودن - ترس از ابراز احساسات جنسی - تمایل به تحمل بدرفتاری و سوءاستفاده از سوی دیگران - اولویت دادن به نیازهای مراقبین خود در مقایسه با نیاز‌های خودشان - تمایل به ساده‌لوح بودن و خیال‌پردازی • منشا اختلال شخصیت وابسته این مسئله می‌تواند در اثر عوامل زیر در یک فرد به وجود آید. عواملی از قبیل: - عوامل بیولوژیکی - عوامل رشدی به بیان دیگر می‌توان گفت که: - اشخاصی که در زمان کودکی بیش از اندازه توسط پدر و مادر محافظت شده‌اند. - اشخاصی که بیماری جسمی مزمن دارند. - کسانی که در یک برهه در معرض اضطراب و استرس جدایی قرار گرفته‌اند. - افرادی که سابقه روابط توهین‌آمیز دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به DPD قرار دارند. - کودکانی که تجربه کودک‌آزاری (از جمله آزار کلامی) یا بی‌توجهی داشته‌اند، ممکن است دچار اختلال شخصیت وابسته شوند. - افرادی که در دوران کودکی یک بیماری تهدیدکننده زندگی را تجربه کرده‌اند، ممکن است به اختلال شخصیت وابسته دچار شوند. - اگر یکی از اعضای خانواده دارای DPD یا اختلال اضطراب دیگری باشد، خطر بروز این اختلال در سایر اعضای خانواده نیز بیشتر خواهد بود. - برخی از افراد ممکن است به دلیل اعمال فرهنگی یا مذهبی و زورگویی یا استبداد اعضای خانواده دچار DPD شوند. - رها شدن آسیب‌زا در دوران کودکی در اثر شرایط خانوادگی یا جنگ می‌تواند زمینه ایجاد شخصیت وابسته را در فرد ایجاد کند. • عوارض و مشکلات شخصیت وابسته اختلال شخصیت وابسته عوارض زیادی را برای فرد بیمار به وجود می‌آورد. که از این میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: - ابتلا به بیماری‌هایی مانند افسردگی، اختلال اضطراب و انواع فوبیا. - اعتیاد پیدا کردن به مصرف مواد اعتیاد آور مانند الکل. - در ابراز مخالفت خود با دیگران به دلیل ترس از قطع حمایت و مقبولیت آنان دچار مشکل می‌شوند. - مورد سواستفاده جنسی، مالی و جسمی قرار می‌گیرند. - در طلب محبت و حمایت دیگران افراط می‌کنند. - اشتغال ذهنی غیر واقع گرایانه با ترس از رها شدن به حال خود دارند. - توانایی تصمیم گیری در زندگی شخصی خود را نیز از دست می‌دهند. • تشخیص برای تشخیص اختلال شخصیت وابسته، تست‌ها و معاینات مختلف انجام می‌شود. این معاینات توسط روانشناسان و روانپزشکان انجام می‌شود. در واقع این افراد پس از بررسی سابقه سلامت روان فرد، در مورد احتمال وجود اختلال‌های پیش زمینه یا مصرف مواد و دارو، در خصوص ابتلای فرد به اختلال شخصیت وابسته اظهار نظر می‌کنند. این افراد متخصص با انجام چنین معایناتی به دنبال چند مورد از معیارهای تشخیصی DSM-5 هستند؛ که شامل موارد زیر است: 1. نداشتن قدرت اظهار نظر به دلیل ترس از دست دادن تایید یا حمایت اطرافیان. 2. داشتن حس درماندگی و اضطراب در زمان تنهایی. 3. سعی در برقراری یک رابطه جدید بلافاصله بعد از رابطه قبلی، برای تایید شدن یا تامین حمایت. 4. ناتوانی در شروع یا تکمیل پروژه به خاطر نداشتن قدرت تصمیم گیری و اعتماد به نفس. 5. داشتن حس ترس غیرواقعی و زیاد از رها شدن در مراجع. 6. ناکامی در مدیریت و انجام مسئولیت‌های زندگی شخصی بدون نظر اطرافیان یا کمک گرفتن از آن‌ها. 7. مایل بودن به دریافت حمایت از دیگران و انجام کارهایی که فرد دوست ندارد. ** مجموعه صفات فوق باعث می شود کارکرد شغلی این افراد اغلب مختل باشد، به طوری‌که نمی‌تواند مستقلاً و بدون نظارت دقیق شخص دیگری کارهای خود را انجام دهند. • تشخیص افتراقی اختلال شخصیت وابسته با اختلال شخصیت مرزی و اختلال شخصبن وسواسی علائم مشترکی دارند. • درمان مانند بسیاری از اختلالات شخصیت، افراد مبتلا به DPD معمولاً به دنبال درمان اختلال خود نیستند و زمانی که این افراد با مشکلی مانند افسردگی یا اضطراب در زندگی‌شان روبرو می‌شوند و دیگر قادر به مقابله با آن نیستند از روانشناس کمک می‌گیرند. به‌طورکلی بهترین درمان برای شخصیت وابسته کمک گرفتن از جلسات روان‌درمانی است. در این دوره‌ها فرد راه‌های جدیدی را برای مدیریت شرایط سخت را یاد می‌گیرد و با راهنمایی‌های روانشناسان اعتمادبه‌نفس بیشتری کسب می‌کند. فرد در این جلسات، فعال‌تر و قوی‌تر شدن و به خود تکیه کردن را آموزش می‌بیند. هدف این درمان این است که به فرد مبتلا به DPD کمک کند تا مستقل‌تر شود و قادر به برقراری روابط سالم با دیگران باشد. این افراد به علت ناتوانی در عملکرد مستقل، موقعیت شغلی آسیب پذیری دارند و از نظر روابط اجتماعی محدود به اشخاصی می‌باشند که به آنان تکیه کرده‌اند و اگر تکیه‌گاه مناسبی برای خود نیابند در خطر ابتلا به افسردگی قرار می‌گیرند. با وجود این مسائل پیش آگهی مبتلایان با درمان خوب است، روان درمانی بینش‌گرا و رفتاردرمانی جهت درمان مبتلایان به کار می‌رود. برای درمان افسردگی و درمان اضطراب مبتلایان گاه از دارو درمانی به‌خصوص داروهای ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای و داروی ضداضطراب استفاده می‌شود. برای درمان این فرد می توان اقدامات زیر را انجام داد که عبارتند از: - رفتار درمانی (با رفتار او را فعال‌تر و جراتمندتر ساخت.) - گروه درمانی - خانواده درمانی - دارو درمانی • تفاوت اختلال شخصیت وابسته با اختلال شخصیت مرزی اختلال شخصیت وابسته و اختلال شخصیت مرزی بسیار نزدیک به هم هستند و بسیاری از نشانه‌های اختلال در آن‌ها مشترک است. اما از نظر هویتی کاملا جدا از یکدیگرند و به عنوان دو اختلال مجزا در نظر گرفته می‌شوند. مهم‌ترین تفاوت میان اختلال شخصیت وابسته و اختلال شخصیت مرزی، این است که در اختلال شخصیت مرزی فرد نسبت به ترک شدن دچار خشم زیاد و احساس پوچی و درماندگی می‌شود. اما در شخصیت وابسته، اگر فرد از سوی دیگری رها شود، به شیوه‌های تسلیمی روی می‌آورد و برای برطرف کردن حس وابستگی خود به دیگران به سراغ روابط دیگر می‌رود و به جست‌وجوی آن می‌پردازد. • • تفاوت اختلال شخصیت وابسته با اختلال شخصیت وسواس تفاوت اصلی وسواس با اختلال شخصیت وابسته، در نوع روانشناختی آن است. همچنین احتمال بروز وسواس در هر سنی برای افراد وجود دارد. اما اختلال شخصیت وابسته معمولا از از دوران کودکی و یا سن ۲۹ سالگی شروع می‌شود. • ازدواج فرد وابسته اگر فرد وابسته ازدواج کند، حتما در زندگی زناشویی خود دچار مشکل خواهد شد زیرا: - شخصیت وابسته به گونه ای است که اغلب هر نوع رفتار بد از سوی دیگران را می پذیرد. - اگر همسرش شخصی سلطه جو باشد، شخص مبتلا حتی ممکن است توسط او مورد آزار های جسمی قرار گیرد. - اگر پدر و مادر فرد مبتلا سلطه گر باشند، همسر فرد مبتلا نیز ممکن است از این موضوع سو استفاده کرده و رفتار بدتری با او انجام دهد. - اگر هم که همسر فرد بیمار شخص سلطه جویی نباشد، باز هم به دلیل وابسته بودن بیش از حد این فرد زندگی آن‌ها با مشکلات زیادی روبرو می‌شود. فرد وابسته قدرت احساسی این موضوع را ندارد که به سایرین اجازه دهد مکان و زمان مخصوص خود را داشته باشند. این موضوع باعث ناراحتی شده و باعث می‌شود که در عذاب به سر ببرند. همچنین قرار دادن حد و مرز در رابطه باعث می‌شود که فرد بیمار بیشتر به سایرین نیازمند شود. این چرخه منفی بسیار آزاردهنده خواهد شد. به عبارتی فرد بیمار مهارت و احساسی نسبت به خودش برای اینکه همسر خوبی در رابطه باشد، در خود نمی‌بیند. • راه‌های پیشگیری از اختلال وابسته همانطور که اشاره شد، زمینه‌های ایجاد این بیماری تا حدودی غیرقابل کنترل بوده و ژنتیک نیز در بروز آن موثر است. با این حال داشتن روابط سالم در خانواده تا حدود زیادی از بروز این اختلال در افراد جلوگیری می‌کند. در واقع کودکانی که با والدین یا معلم خود رابطه صمیمی و نزدیکی دارند، کمتر به این اختلال مبتلا می‌شوند. برای جلوگیری از ابتلا به این اختلال می‌توان با مشاهده اولین نشانه‌های بیماری، با یک پزشک مشورت کرد تا درمان در مراحل اولیه بیماری انجام شده و از پیشرفت آن جلوگیری به عمل آید. همچنین کودکان یا افرادی که در خانواده و نزدیکان آن‌ها، سابقه این اختلال وجود دارند، گاها باید تحت مراقبت و معاینه کارشناسان سلامت روان قرار بگیرند تا در صورت وجود علائم مشابه، فرآیند درمان آن‌ها زودتر آغاز شود. • نحوه برخورد با افراد دارای شخصیت وابسته - افراد باید در رابطه با افرادی با اختلال شخصیت وابسته، محتاط عمل کنند. - سعی شود او را تشویق کرده تا او از موفقیت‌های حتی کوچک خود نیز لذت ببرد. - فرد را به یادگیری بیشتر مهارت‌ها تشویق کنند. - حس اعتماد به نفس را در او افزایش دهند. • داشتن روابط سالم و ناسالم در اختلال شخصیت وابسته فرد مبتلا به DPD یا اختلال شخصیت وابسته، نیازمند برقراری رابطه با دیگران است. در واقع این فرد در اکثر انتخاب‌های خود دچار شک و تردید شده و نمی‌تواند به درستی تصمیم گیری کند. اما تمامی این روابط سالم نیستند و باید در انتخاب دوستان خود کمی دقت کند؛ زیرا فرد درگیر با اختلال شخصیت وابسته، حتی در ساده‌ترین تصمیمات زندگی روزمره خود دچار شک و تردید می‌شود. به همین دلیل همواره سعی دارد تا دیگران را راضی نگه داشته و کاری را انجام دهد که مطابق میلش نیست. این شیوه رفتاری فرد را در معرض برقرای یک رابطه ناسالم قرار می‌دهد. زیرا ممکن است افرادی از این رفتار او سو استفاده کنند. اما با آگاهی یافتن از این خطرات و نشانه‌های آن، فرد می تواند خود را از آسیب‌های مربوط به روابط ناسالم دور نگه دارد. یکی از نشانه‌های روابط ناسالم، تهدید شدن توسط دوست و یا همسر است. مثلا او از شخصیت وابسته فرد بیمار خبر داشته و تهدید می‌کند که اگر فلان کار را انجام ندهد، حمایت مالی یا عاطفی خود را از فرد بیمار قطع می‌کند و یا اینکه از ابزار تحقیر برای تسلط بیشتر بر او استفاده می‌کند. حتی گاهی اوقات دیده شده شریک جنسی فرد اصرار به رابطه‌ای جنسی به شیوه مخالف با نظر او را داشته باشد. که اگر این کار را انجام ندهد شاید ادامه رابطه آن‌ها در حالتی مبهم قرار بگیرد. پس از مشاهده هرکدام از این نشانه‌های رابطه ناسالم، فرد باید بلافاصله به مشاوره یا روانشناس مراجعه کند. زیرا ادامه چنین رابطه‌ای به تشدید علائم اختلال شخصیتی وابسته منجر خواهد شد. • ویژگی‌های رابطه سالم تمامی روابط فرد مبتلا به DPD را نمی‌توان ناسالم دانست. مثلا اگر قبل از تصمیم گیری در خصوص مسائل زندگی مشترک با همسر خود مشورت کند، به معنای وابستگی شخصیتی نیست. حتی این شیوه رفتاری از نشانه‌های یک رابطه سالم محسوب می‌شود. اما موضوع زمانی از حالت نرمال خارج خواهد شد که وابستگی به این مشورت بیشتر از اندازه باشد. اما داشتن یک رابطه سالم برای فرد مبتلا به اختلالات شخصیتی وابسته بسیار ضروری است. زیرا رابطه سالم به بهبود و کنترل علائم DPD کمک می‌کند. فرد مبتلا نیز برای دوری از تنهایی و انزوا، به یک دوست و شریک مناسب نیاز دارد. کسی که با وجود اطلاع از وابستگی شخصیتی وی، از روش‌های حمایتی زیر استفاده کند: - بیان دیدگاه و عقب نشینی از تصمیم خود برای کمک کردن به قدرت انتخاب وی - تشویق کردن بیماربه پذیرش مسئولیت فعالیت و امور شخصی خود - داشتن رفتاری توام با همدلی و به دور از سرزنش و تحقیر - تشویق به بیان نظرات واقعی به دور از استرس و ترس از عدم تایید - متذکر شدن خطرات روابط ناسالم و تلاش برای بازیابی استقلال شخصی این رفتارهای سالم نوعی حمایت عاطفی هستند که باعث بهبودی فرد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته می‌شود. چون به تدریج از وابستگی‌های فردی کاسته و به او حس استقلال می‌دهد. • انواع شخصیت وابسته  شخصیت وابسته ایثارگر در این نوع اختلال فرد به دیگران بیشتر از خود اهمیت می‌دهد و حتی ممکن است به خاطر آن‌ها ارزش‌های خود را زیر پا بگذارد و به ارزش‌های طرف مقابل توجه کند. در این نوع از شخصیت وابسته تنها رضايت ديگران برای فرد وابسته اهمیت دارد و گاهی حتی به خاطر جلب رضایت دیگران موجب آزار خودش نیز می‌‌شود اما نمی‌تواند از این تایید طلبی دست بردارد.  شخصیت وابسته نابالغ در این نوع شخصیت افراد دیدگاهی کودکانه داشته و با افراد کم سن و سال بیشتر معاشرت می‌کنند. این افراد از مسئولیت‌ها گریزان هستند و از آن‌ها شانه خالى مى‌‌کنند.  شخصیت وابسته مطیع این افراد از طرد و رها شدن از سوی دیگران وحشت دارند. به همین دلیل اغلب با دیگران صمیمی نمی‌شوند. فرد دارای شخصیت وابسته مطیع در رابطه با دیگران بسیار متواضع بوده و شدیدا فداکار و از خود گذشته هستند.  شخصیت وابسته عاطفی برخی از افراد به شدت به دیگران وابسته می‌شوند و به محبت آن‌ها نیاز دارند. به همین دلیل اگر در رابطه عاطفی خود با شکست مواجه شوند، سریع وارد رابطه جدیدی شده تا نیاز عاطفی خود را جبران کنند. گرد آوری و تصحیح: دکتر نسرین دانش (روانپزشک)، الهه قربانپور (کارشناسی ارشد آمار زیستی، مدرس) «درج و انتشار مقالات تنها با ذکر نام و عنوان نویسندگان، بلا مانع و در غیر اینصورت، مشمول سرقت ادبی بوده و مورد پیگرد قانونی خواهد بود». • منابع 1- Danesh N. (2009). “To Whom are you Introduced? A review on personality disorders and case files analysis.” Navid Shiraz Publications. 2009. P 103-112. ISBN:978-964-358-726-0. 2- "Dependent Personality Disorder". www.mentalhealth.com. Archived from the original on 2015-02-16. Retrieved 2018-08-09. 3- "What are Cluster C Personality Disorders? - Online Psychology Degree Guide". Online Psychology Degree Guide. Archived from the original on 2018-08-09. Retrieved 2018-08-09. 4- Coolidge, F.L.; Thede, L.; Jang, K.L. (2 December 2013). Are personality disorders psychological manifestations of executive function deficits? Bivariate heritability evidence from a twin study. Behavior Genetics (2004), pp. 34, 75-84, cited in Nolan-Hoeksema, Abnormal Psychology (6th. ed.), pp. 273, McGraw Hill Education (2014). McGraw-Hill Education. ISBN 978-0-07-803538-8. 5- Simonelli, Alessandra; Parolin, Micol (2017). "Dependent Personality Disorder". Encyclopedia of Personality and Individual Differences. Springer, Cham. pp. 1–11. doi:10.1007/978-3-319-28099-8_578-1. ISBN 978-3-319-28099-8. S2CID 202238251. 6- Simonelli, Alessandra; Parolin, Micol (2017). "Dependent Personality Disorder". Encyclopedia of Personality and Individual Differences. Springer, Cham. pp. 1–11. doi:10.1007/978-3-319-28099-8_578-1. ISBN 978-3-319-28099-8. S2CID 202238251. 7- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author. 8- Goldberg, Joseph. "Dependent Personality Disorder". WebMD. Archived from the original on 2018-08-10. Retrieved 2019-01-31.